Danh hiệu nghệ sĩ nhân dân có tương đương với học vị tiến sĩ?

Thứ bảy - 11/03/2023 15:27

Nghệ sĩ nhân dân là danh hiệu vinh dự nhà nước, tiến sĩ là học vị. Sao có thể "lập lờ đánh lận con đen"?

Tại buổi làm việc của Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội với trường Đại học Sân khấu Điện ảnh Hà Nội diễn ra ngày 6/3 vừa qua, lãnh đạo trường Đại học Sân khấu Điện ảnh Hà Nội đề xuất cơ chế đặc thù cho các giảng viên của nhà trường có danh hiệu nghệ sĩ ưu tú, nghệ sĩ nhân dân được tính tương đương học vị thạc sĩ, tiến sĩ.

Đề xuất nói trên của trường Đại học Sân khấu Điện ảnh Hà Nội khiến tôi liên tưởng đến thành ngữ “nồi nào vung nấy”. Bởi ai cũng biết danh hiệu nghệ sĩ nhân dân và học vị tiến sĩ là hai khái niệm thuộc hai phạm trù hoàn toàn khác nhau, không thể “úp vung” một cách tùy tiện.

Nghệ sĩ nhân dân theo quy định của Luật thi đua khen thưởng là danh hiệu vinh dự nhà nước, không liên quan đến hệ thống giáo dục và đào tạo; được Nhà nước phong tặng cho cá nhân hoặc tập thể có thành tích xuất sắc hoặc đặc biệt xuất sắc trong bất cứ hoạt động nào của xã hội. Trong nhóm vinh danh này ngoài nghệ sĩ nhân dân, nghệ sĩ ưu tú còn có "Bà mẹ Việt Nam anh hùng", "Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân", "Anh hùng Lao động"; "Nhà giáo nhân dân", "Nhà giáo ưu tú"; "Thầy thuốc nhân dân", "Thầy thuốc ưu tú”; "Nghệ nhân nhân dân", "Nghệ nhân ưu tú". Đối tượng được xét tặng danh hiệu "Nghệ sĩ nhân dân", "Nghệ sĩ ưu tú" gồm diễn viên, đạo diễn, chỉ đạo nghệ thuật, chỉ huy dàn nhạc, biên đạo, quay phim, nhạc sĩ, hoạ sĩ, phát thanh viên hoạt động trong các lĩnh vực văn hoá, nghệ thuật.

Theo luật Luật thi đua khen thưởng, trong các tiêu chí xét tặng danh hiệu nghệ sĩ nhân dân không có tiêu chí nào nói về trình độ học vấn hay trình độ chuyên môn.

Tiến sĩ là học vị cao nhất trong hệ thống giáo dục đại học, thuần túy học thuật. Nghiên cứu khoa học ở cấp tiến sĩ phải thể hiện đóng góp mới vào tri thức cho chuyên ngành. Do đó, học tiến sĩ thực chất là làm nghiên cứu khoa học, không có nghiên cứu khoa học thì không thể trở thành tiến sĩ được. Tiến sĩ không phải là một nghề, không phải là danh vị được nhà nước hay tổ chức xã hội phong tặng.

Thế cho nên hai khái niệm này không đồng nhất để có thể chồng khít lên nhau. Luật giáo dục đại học cũng không có điều nào quy định việc quy đổi giữa danh hiệu (nghệ sĩ nhân dân) và học vị (tiến sĩ).

Vì thế, dù có lý giải hay biện minh kiểu gì thì cũng không thể phiên ngang “nghệ sĩ nhân dân” thành tiến sĩ, không thể vin vào quy định của Bộ Giáo dục Đào tạo là mỗi ngành học (ở Đại học Sân khấu Điện ảnh Hà Nội) phải có đủ 5 tiến sĩ để đưa ra đề xuất này. Ai dám đảm bảo chuyện phiên ngang vô lối này chỉ áp dụng trong phạm vi trường Đại học Sân khấu Điện ảnh Hà Nội? Ai dám chắc khi nghệ sĩ nhân dân được gắn mác “tiến sĩ” lại không đi kèm các chế độ từ lương bổng đến thăng quan tiến chức hay tham gia vào các hội đồng chấm luận văn, luận án thạc sĩ, tiến sĩ như vị lãnh đạo nhà trường “tâm tư” với báo chí?

Còn đây là ý kiến rất đáng quan tâm của dư luận. Rằng gọi đúng tên thì phải là Trường Sân khấu - Điện ảnh, cũng như Trường Múa, Trường Âm nhạc, Trường Dạy võ, Trường Viết văn Nguyễn Du... Nôm na, đó là các "trường nghề". Những trường này chuyên đào tạo nghệ sĩ hoạt động trong lĩnh vực sáng tác và biểu diễn. Còn khi gắn vào đó chữ "đại học" mà vẫn chỉ đào tạo nghệ sĩ chứ không phải đào tạo chuyên gia nghiên cứu với tư cách là trình độ học thuật về các lĩnh vực nghệ thuật này thì liệu đó có phải là trò “lập lờ đánh lận con đen”? Các bộ ngành liên quan đã quan tâm đến vấn đề này chưa?

Chuyện đào tạo tiến sĩ bấy lâu nay đã gây lắm ồn ào, bức xúc trong dư luận bởi những “lò ấp”, những “tiến sĩ giấy”, tiến sĩ cầu lông,… Xin đừng vì lợi ích cá nhân hay tổ chức mà viết thêm một câu chuyện hài về bằng cấp, học vị ở xứ ta.

8/3/2023
Nguyễn Duy Xuân

Chú ý: Ghi rõ nguồn http://nguyenduyxuan.net khi đăng lại hoặc coppy bài viết trên website này.