Dường như đã thành “chuyện thường ngày”, các đợt xét phong học hàm Giáo sư (GS), phó Giáo sư (PGS) ở ta đều không tránh khỏi lùm xùm khiến dư luận dấy lên những nghi ngại, bức xúc, thậm chí là phẫn nộ về tâm và tầm của người mang danh là “hiền tài” đất nước.
GS dỏm
Dường như đã thành “chuyện thường ngày”, các đợt xét phong học hàm Giáo sư (GS), phó Giáo sư (PGS) ở ta đều không tránh khỏi lùm xùm khiến dư luận dấy lên những nghi ngại, bức xúc, thậm chí là phẫn nộ về tâm và tầm của người mang danh là “hiền tài” đất nước.
Lẽ thường ai cũng hiểu, GS, PGS tài giỏi hơn người trong lĩnh vực chuyên môn của mình, có bề dày nghiên cứu khoa học, giảng dạy; có đạo đức học thuật, ...
Theo Quyết định 37/2018 của Thủ tướng Chính phủ, tiêu chuẩn chức danh GS, PGS cũng như quy trình xét công nhận được quy định rất cụ thể, rõ ràng, chặt chẽ. Một trong những tiêu chuẩn cứng để được công nhận GS, PGS theo Quyết định 37 là ứng viên bắt buộc phải có "bài báo khoa học quốc tế" thay vì chỉ quy định chung là bài báo hay đề tài nghiên cứu khoa học như trước. Ứng viên giáo sư phải là tác giả chính của ít nhất năm bài báo khoa học quốc tế, phó giáo sư ba bài đăng trên các tạp chí uy tín thuộc danh mục ISI, Scopus hoặc danh mục khác do Hội đồng Giáo sư Nhà nước quy định.
Văn bản pháp quy cụ thể, chặt chẽ là thế nhưng không hiểu sao cứ đến mùa xét công nhận học hàm lại xảy ra lùm xùm về liêm chính học thuật do một số ứng viên công bố những bài báo khoa học không nằm trong danh mục các tạp chí, nhà xuất bản quốc tế có uy tín đã được Hội đồng Giáo sư Nhà nước đã ban hành.
Vẫn là chuyện nhức nhối: Những bài báo đăng tạp chí quốc tế kém chất lượng, mạo danh?
Mùa “thi” năm nay, một nhóm các nhà khoa học đã gửi kiến nghị tới Hội đồng Giáo sư Nhà nước, nêu tên 5 ứng viên thuộc ngành Kinh tế với những dẫn chứng kèm theo cho thấy không hội đủ điều kiện cơ bản để công nhận chức danh PGS và GS.[1] Lý do là bài báo khoa học mà các ứng viên này trưng ra đều đăng trên các tạp chí quốc tế chất lượng rất thấp, các tạp chí “săn mồi’ chỉ cần nộp tiền là được đăng bài. Những tạp chí đó đều không thuộc các nhà xuất bản có tên trong danh mục các nhà xuất bản có uy tín trên thế giới do chính Hội đồng Giáo sư Nhà nước đưa ra.
Một ví dụ điển hình khác, ứng viên N.L.M khai có 43 bài báo khoa học được đăng trên các tạp chí trong nước và quốc tế, trong đó có 8 bài báo đăng trên các tạp chí uy tín thế giới.[2]
Tuy nhiên, theo đơn tố cáo gửi báo chí, cả 8 bài báo này đều không đạt yêu cầu do có vấn đề về liêm chính học thuật - tác giả tự “đạo văn” mình - các bài báo đăng trên tạp chí quốc tế có nội dung trùng lặp toàn phần với bài báo tiếng Việt đã đăng trên tạp chí chuyên ngành trong nước hoặc lấy nội dung từ bài báo của các tác giả nước ngoài rồi thay đổi câu chữ, vẽ lại sơ đồ để đăng trên tạp chí quốc tế.
Từ các phân tích ở trên, đơn tố cáo cho rằng ứng viên N.L.M không đủ điều kiện cứng là 3 bài báo khoa học đăng trên tạp chí quốc tế có uy tín để được xem xét chức danh PGS theo Quyết định 37 của Thủ tướng Chính phủ.
GS Nguyễn Việt Anh, Chủ tịch HĐGS liên ngành Xây dựng – Kiến trúc cho biết trong hai năm xét công nhận tiêu chuẩn GS, PGS của ngành, ông đã nhận được 4 lần tố cáo ứng viên N.L.M.
Tuy có lý lịch khoa học “phức tạp” và không đủ điều kiện tiêu chuẩn cứng về 3 bài báo uy tín quốc tế, nhưng HĐGS liên ngành vẫn thống nhất quan điểm ứng viên N.L.M đủ điều kiện để trình hồ sơ lên HĐGSNN. Vậy là “quả bóng” đã được HĐGS liên ngành “sút” lên trên.
Một ví dụ tiêu biểu khác cho hiện tượng vi phạm liêm chính khoa học là PGS Ng.M.T, ứng viên GS Hội đồng liên ngành triết học - chính trị học - xã hội học. Theo GS Ngô Việt Trung - thành viên HĐ ngành toán học, HĐ GSNN - ứng viên này đã công bố công trình của mình trên các tạp chí quốc tế mạo danh. Theo đó, ông Ng.M.T có bài báo "Phòng chống những kẻ cơ hội chính trị ở Việt Nam hiện nay" (Preventing and Combating Political Opportunists in Vietnam Today) đăng trên tạp chí Giáo dục toán học và máy tính của Thổ Nhĩ Kỳ (Turkish Journal of Computer and Mathematics Education. 12, no. 10 (2021).[3]
Tuy nhiên, kết quả kiểm tra sơ bộ cho biết HĐ biên tập tạp chí này chỉ có 4 người, đứng đầu là TS Đinh Trần Ngọc Huy (tự xưng là GS về ngân hàng và tài chính ở TP.HCM), 3 người còn lại có chuyên môn kỹ thuật hoặc tài chính, không liên quan gì đến giáo dục toán học và máy tính, và tất cả đều không làm việc ở Thổ Nhĩ Kỳ. Quả đúng là một sự giả mạo trắng trợn.
Xin nói thêm, theo xác nhận của PGS Nguyễn Đức Trung, Phó hiệu trưởng phụ trách Trường ĐH Ngân hàng TP.HCM thì Đinh Trần Ngọc Huy hiện là nghiên cứu sinh của trường nhưng chưa bao giờ là cán bộ, giảng viên của trường này. Người này lập hẳn một trang web để tiếp thị dịch vụ, mồi chài những ai có nhu cầu đăng bài lấy điểm với giá từ 12 đến 14 triệu đồng.[4]
Ứng viên Ng.M.T còn có những công trình khác, đăng trên các tạp chí không rõ nguồn gốc, không có ban biên tập. Chẳng hạn, một bài báo khác của ông Ng.M.T đăng trên tạp chí PalArch về khảo cổ học ở Ai Cập và Ai Cập học, mà tổng biên tập và phó tổng biên tập đều là người Thái Lan, không có chuyên môn về khảo cổ học.
Dư luận nêu nghi vấn: Tại sao các ứng viên nêu trên vốn là những nhà khoa học thông minh, trình độ cao siêu mà lại không phân biệt nổi đâu là tạp chí giả mạo, vô danh, để cho một kẻ giả danh GS.TS như Đinh Trần Ngọc Huy dắt mũi, dẫn đến tình trạng vàng thau lẫn lộn, lập lờ đánh lận con đen trong học thuật nhằm tìm cách luồn lách, giành giật bằng mọi giá các chức danh học hàm cao quý?
Còn không liêm chính khoa học?
Từ rất lâu, vấn đề liêm chính khoa học đã gây bức xúc, nhức nhối trong giới học thuật và dư luận. Đó là vấn nạn đạo văn, mạo danh, chạy bằng cấp, học vị, học hàm.
Những cụm từ “tiến sĩ dỏm”, “giáo sư rởm”, “lò ấp tiến sĩ” không còn xa lạ trong giới học thuật cũng như ngoài xã hội.
Chỉ riêng Học viện Khoa học Xã hội trong 2 năm 2015 và 2016 đã cho ra lò 700 tiến sĩ và 2.811 thạc sĩ, tính ra cứ trong khoảng thời gian 1 ngày, “lò ấp” này lại cho “chào đời” 1 tiến sĩ và 4 thạc sĩ. Đó quả là một kỷ lục vô tiền khoáng hậu. Tại đây có giáo sư cùng lúc hướng dẫn tới 12 nghiên cứu sinh, chưa kể tiến sĩ kinh tế lại đi hướng dẫn nghiên cứu sinh ngành quản lý giáo dục. Sở dĩ cái lò ấp tiến sĩ, thạc sĩ đó làm ăn phát đạt là vì nó có thị trường khủng, đấy là đề án đào tạo 9.000 tiến sĩ đến năm 2025 với nguồn kinh phí lến đến 12.000 tỉ, trong khi đề án 911 (phê duyệt 2010) với mục tiêu đến năm 2020 đào tạo 23.000 tiến sĩ chưa kết thúc. Với những đề án duy ý chí, đầy tham vọng như thế, nếu không đào tạo kiểu “lò ấp trứng” thì lấy đâu ra hàng vạn hiền tài cho quốc gia chỉ trong một thời gian rất ngắn?
Một minh chứng sinh động khác, kéo dài hàng bao năm nay khi liêm chính khoa học bị gạt ra một bên trước sự bất lực của các cơ quan chức năng. Đó là chuyện phong học hàm của ông GS.TS Nguyễn Đức Tồn.
Dù dính nghi án đạo văn, chưa được làm rõ nhưng năm 2009, ông Tồn vẫn được Hội đồng Chức danh giáo sư Ngành bỏ phiếu nhất trí 100% đề cử “thăng hàm” giáo sư “Với tinh thần nhân đạo và nhân văn của truyền thống văn hóa Việt Nam, vì sự đoàn kết và phát triển chung của ngành” và rằng “ông Tồn đã có lỗi và đã trả giá trong 7 năm qua, 2 lần hồ sơ không được thông qua; không nên bắt một người phải trả giá cho một sai lầm cũ suốt đời”.[5] Quả đúng là… tình thương mến thương. Thế giới phải ngả mũ chào… thua!
Điều khiến dư luận và giới học thuật bức xúc là vi phạm liêm chính khoa học của ông Tồn kéo dài đã 20 năm, báo chí nhiều lần lên tiếng mạnh mẽ với hơn 100 bài báo đăng trên mấy chục tờ báo điện tử và báo giấy, thậm chí đã có những chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ Giáo dục & Đào tạo làm rõ vụ án “đạo văn” này, nhưng tất cả đều như “đá ném ao bèo”.[6]
“Liệu đây có phải là minh chứng rõ ràng nhất cho câu tục ngữ “thượng bất chính hạ tác loạn” được vận hành bằng “quy trình” xét duyệt bổ nhiệm theo kiểu “Giáo sư rởm ngồi chấm… giáo sư rởm” để rồi những người cầm chịch sợ “rút dây động rừng”?
Ai trả lại sự trong sáng và liêm chính cho học thuật nước nhà? Ai trả lại danh dự cho những nhà khoa học chân chính khi rất nhiều “con sâu” đang “làm rầu nồi canh”?[7]
Phải xử nghiêm để cứu lấy nền học thuật nước nhà
Có thể gọi vấn nạn đạo văn, bằng giả, TS dỏm, GS rởm là một dạng tham nhũng, tham nhũng học thuật. Sự nguy hiểm của loại tham nhũng này thật khó lường, nó kéo lùi sự phát triển khoa học nước nhà tức là kéo lùi sự tiến bộ, văn minh của đất nước; nó làm hỏng con người và xã hội bởi kết quả đào tạo mà những GS, TS không xứng tâm, xứng tầm đem lại; nó làm cho bệnh dối trá, háo danh ngày càng thêm trầm trọng.
Trong dăm năm trở lại đây, Đảng và nhà nước đã thể hiện rõ quyết tâm xử nghiêm, không có vùng cấm đối với quốc nạn tham nhũng, tiêu cực. Hàng trăm quan chức, tướng lĩnh thuộc diện Trung ương quản lý đã bị xử lý hình sự. Tuy nhiên, cho đến nay chưa có một vụ tham nhũng học thuật nào bị xử lý nghiêm minh, đến nơi đến chốn. Hình phạt duy nhất đối với ông Tồn chỉ là ngừng hợp đồng với Viện Ngôn ngữ. Vụ bằng giả của Đại học Đông Đô chỉ mới xử được kẻ bán bằng, còn hàng trăm người mua bằng đồng lõa với họ, trong đó có cả cán bộ đương chức vẫn không bị lôi ra ánh sáng.
Cách xử lý theo kiểu bao che, đánh bùn sang ao, không giải quyết tận gốc vấn đề càng làm cho vấn nạn gian dối trong học thuật thêm nhức nhối. Nó tất yếu sẽ đẻ ra những nhà khoa học dởm, những công trình nghiên cứu với sản phẩm bịp như kit xét nghiệm Việt Á gây chấn động dư luận gần đây.
Thật nghịch lý khi đội ngũ GS, TS đông đảo với hàng chục ngàn người nhưng phần lớn mê muội chạy theo học hàm, học vị còn các bác Hai lúa thì lại cần mẫn ngày đêm nghiên cứu, sáng chế máy móc, cải tiến nông cụ giúp bà con nông dân nâng cao năng suất lao động, tăng giá trị sản phẩm, hàng hóa nông nghiệp. Họ là nông dân nhưng đam mê tìm hiểu, nghiên cứu, thực tâm vì nước, vì dân mà không màng đến chức danh, học hàm hay học vị cao quý.
“Ai trả lại sự trong sáng và liêm chính cho học thuật nước nhà? Ai trả lại danh dự cho những nhà khoa học chân chính khi rất nhiều “con sâu” đang “làm rầu nồi canh”?
Câu trả lời trong tầm tay của các cơ quan chức năng. Trước mắt, những ứng viên GS, PGS vi phạm liêm chính học thuật nói trên, cứ chiếu theo điều 4 Quyết định 37/2018/QĐ-TTg “Không vi phạm đạo đức nhà giáo, … ; trung thực, khách quan trong đào tạo, nghiên cứu khoa học và các hoạt động chuyên môn khác” mà xử lý.
Hội đồng Giáo sư Nhà nước cần hủy vĩnh viễn hồ sơ của các ứng viên giáo sư, phó giáo sư gian lận, đồng thời chấm dứt tình trạng xét duyệt ứng viên GS, PGS chạy theo số lượng, chạy phiếu bầu chọn, hay nể mặt nhau, “tình thương mến thương”, phớt lờ đạo đức học thuật.
Không trung thực, khách quan, minh bạch không thể có liêm chính khoa học.
Nguyễn Duy Xuân
CHẤT LIỆU VĂN HOÁ DÂN GIAN TRONG BÀI THƠ “ĐẤT NƯỚC” CỦA NGUYỄN KHOA ĐIỀM
Luận về địa không, địa kiếp
NHỮNG THÀNH NGỮ CÓ XUẤT XỨ TỪ THƠ CỔ ĐIỂN VÀ ĐIỂN CỐ (Kì 5)
Một số thuật ngữ thường dùng trong tử vi
Đến với bài thơ "Gửi Mẹ" của Lưu Quang Vũ
HAI BÀI THƠ TÌNH CỦA LÝ BẠCH (701 - 762)
"VIỆT VỊ" HAY "LIỆT VỊ"?
NHẮC EM
TÍNH LUẬN CHIẾN TRONG BẢN TUYÊN NGÔN ĐỘC LẬP CỦA HỒ CHÍ MINH
CHẾT CŨNG CHỈ NHƯ GIẤC NGỦ
Lăng mộ Hoàng đế Quang Trung ở đâu?
Vài dòng lan man về từ ghi trên thiệp cưới
Thảm hoạ môi trường biển miền Trung do Fomorsa
Khám phá vẻ đẹp đáy biển Nha Trang