100 năm Báo Thanh Niên – Ngọn lửa khai sáng của nền báo chí cách mạng Việt Nam

Thứ năm - 26/06/2025 22:58

Báo Thanh Niên ra đời không chỉ đánh dấu sự hình thành một cơ quan ngôn luận đầu tiên của cách mạng Việt Nam, mà còn mở ra một kỷ nguyên mới cho nền báo chí cách mạng nước nhà. Từ đó, ngày 21/6 hằng năm được chọn làm “Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam”, để ghi nhớ một mốc son lịch sử đầy tự hào.

Trong hành trình đi tìm đường cứu nước, ngày 11/11/1924, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đặt chân đến Quảng Châu (Trung Quốc).

Tại đây, với sự giúp đỡ của Đảng Cộng sản Trung Quốc, Nguyễn Ái Quốc đã chuẩn bị các công tác lý luận, tuyên truyền, tổ chức và đào tạo cho cách mạng Việt Nam những lớp cán bộ đầu tiên, nhằm chuẩn bị cho việc thành lập Đảng và trở về nước lãnh đạo phong trào cách mạng.

Tháng 6/1925, Nguyễn Ái Quốc thành lập “Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên”, sáng lập báo “Thanh Niên” làm cơ quan ngôn luận của Hội. Báo Thanh Niên ra số đầu tiên ngày 21/6/1925, là tờ báo chính trị đầu tiên viết bằng chữ quốc ngữ.

Báo Thanh Niên ra đời không chỉ đánh dấu sự hình thành một cơ quan ngôn luận đầu tiên của cách mạng Việt Nam, mà còn mở ra một kỷ nguyên mới cho nền báo chí cách mạng nước nhà. Từ đó, ngày 21/6 hằng năm được chọn làm “Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam”, để ghi nhớ một mốc son lịch sử đầy tự hào.

Báo Thanh Niên – Tiếng nói tiên phong của cách mạng Việt Nam

Trong bối cảnh đất nước chìm trong bóng tối nô lệ, thực dân áp bức, nhân dân lầm than, tờ báo Thanh Niên xuất hiện như một ngọn đuốc soi đường. Nguyễn Ái Quốc – với tầm nhìn chiến lược và tinh thần cách mạng rực lửa – đã xác định rõ đối tượng chủ lực mà tờ báo hướng tới là thanh niên Việt Nam - lực lượng nòng cốt có thể đưa cách mạng đến thành công.

Quan điểm nói trên đã từng được Nguyễn Ái Quốc thể hiện trong tác phẩm “Bản án chế độ thực dân Pháp”: “Hỡi Đông Dương đáng thương hại! Người sẽ chết mất, nếu đám thanh niên già cỗi của Người không sớm hồi sinh”(1). Và trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng không mệt mỏi của mình, Người luôn đề cao vai trò hết sức quan trọng của thanh niên trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc: “Nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên”(2).

Với tinh thần đó, bằng văn phong mạch lạc, lập luận sắc bén, và tinh thần yêu nước nồng nàn, báo Thanh Niên đã truyền tải tư tưởng cách mạng, khơi dậy khát vọng, ý chí đấu tranh giải phóng dân tộc và hun đúc tinh thần yêu nước trong thế hệ trẻ. Dù được in ấn và phát hành trong điều kiện vô cùng khó khăn, bị thực dân Pháp truy lùng gắt gao, nhưng hàng nghìn bản báo vẫn được chuyển về nước, trở thành tài liệu quý giá cho những người yêu nước.

Không chỉ là phương tiện tuyên truyền, báo Thanh Niên còn là trường học đầu tiên đào tạo nên đội ngũ chiến sĩ cách mạng kiên trung – những người sau này trở thành cán bộ nòng cốt của Đảng, góp phần quan trọng đưa sự nghiệp giải phóng dân tộc đến thắng lợi hoàn toàn bằng cuộc cách mạng tháng Tám năm 1945 long trời, lở đất.

Từ ngọn lửa đầu tiên đến nền báo chí hiện đại

Trải qua 100 năm, từ hạt giống đầu tiên là báo Thanh Niên, báo chí cách mạng Việt Nam đã lớn mạnh không ngừng. Từ vài tờ báo in đơn sơ, đến nay chúng ta đã có hàng nghìn cơ quan báo chí, phát thanh, truyền hình, báo điện tử… trải khắp cả nước. Báo chí trở thành kênh thông tin chủ lực, là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân, đồng thời phản ánh sinh động mọi mặt đời sống xã hội.

Trong thời đại số hóa hiện nay, báo chí không chỉ dừng lại ở việc đưa tin mà còn giữ vai trò định hướng dư luận, phản biện xã hội, đấu tranh chống tiêu cực và bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Những người làm báo không chỉ là “người đưa tin” mà còn là “chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng, văn hóa”, là người gác cổng thông tin trước dòng chảy dữ liệu khổng lồ mỗi ngày.

Trách nhiệm người cầm bút trong thời đại số

Thế kỷ XXI, trước sự bùng nổ của công nghệ thông tin và mạng xã hội, báo chí đang đối mặt với những thách thức to lớn: tin giả, tin xấu độc hại, sự cạnh tranh khốc liệt về tốc độ, về lượt tương tác… Trong bối cảnh đó, trách nhiệm của người làm báo càng trở nên nặng nề hơn bao giờ hết.
Mỗi người cầm bút cần giữ vững đạo đức nghề nghiệp, bản lĩnh chính trị và tinh thần trách nhiệm cao đối với xã hội. Viết để phụng sự sự thật, bảo vệ công lý, truyền cảm hứng tích cực và nhân văn. Đồng thời, nhà báo hôm nay cũng cần phải không ngừng học hỏi, đổi mới, ứng dụng công nghệ mới để làm báo một cách hiện đại, nhanh nhạy, hấp dẫn và chuẩn xác hơn.

Đổi mới – Chìa khóa nâng cao chất lượng báo chí thời đại mới

Báo chí truyền thông hiện nay đang đối mặt với ba thách thức lớn: Thứ nhất, sự phát triển chóng mặt của công nghệ hiện đại, nhiều loại thiết bị mới ra đời. Thứ hai, các nền tảng số, mạng xã hội chuyên biệt về sáng tạo âm thanh và video phát triển bùng nổ. Thứ ba, làn sóng trí tuệ nhân tạo phát triển cực nhanh. Đây là “giai đoạn thứ hai” của cuộc cách mạng kỹ thuật số, đòi hỏi các cơ quan báo chí phải có chiến lược nội dung khác biệt, vượt trội để giữ chân công chúng, trong đó chuyển đổi số và ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và “robot phóng viên” đang là những vấn đề cấp bách.

Tháng 4/2023, Chính phủ đã ban hành Quyết định số 348/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược “Chuyển đổi số báo chí đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”. Theo đó, mục tiêu đến năm 2030, 100% cơ quan báo chí đưa nội dung lên các nền tảng số (ưu tiên các nền tảng số trong nước); 90% cơ quan báo chí sử dụng nền tảng phân tích, xử lý dữ liệu tổng hợp tập trung, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để tối ưu hóa hoạt động; 100% cơ quan báo chí hoạt động, vận hành mô hình tòa soạn hội tụ và các mô hình phù hợp với sự phát triển của khoa học - công nghệ tiên tiến trên thế giới. Những xu hướng báo chí số như báo chí dữ liệu, báo chí đa phương tiện, báo chí tương tác… đang trở thành công cụ đắc lực để làm mới sản phẩm báo chí, thu hút công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ.

Bên cạnh đó, việc tăng cường tính chuyên sâu, đầu tư cho điều tra, phóng sự, bình luận – những thể loại đòi hỏi chất lượng và chiều sâu – cũng là hướng đi quan trọng nhằm nâng cao vị thế và uy tín của báo chí cách mạng trong lòng công chúng.

Kỷ niệm 100 năm ra đời báo Thanh Niên không chỉ là dịp để ôn lại truyền thống vẻ vang của nền báo chí cách mạng Việt Nam, mà còn là lời nhắc nhở thiêng liêng về sứ mệnh của người làm báo hôm nay: Tiếp nối ánh sáng của ngọn đuốc năm xưa để viết tiếp những trang báo vì dân, vì nước, vì chân lý và sự thật.

10/4/2025
Nguyễn Duy Xuân
Chú thích:
(1) Di sản Hồ Chí Minh, Thư gửi Thanh niên, Nxb Trẻ 2021, tr.35.
(2) Di sản Hồ Chí Minh, Sđd, tr.71.