"Có thể nào quên?" – một tiếng lòng đầy trăn trở(*)

Thứ ba - 18/02/2025 03:00

Sau khi nhận được lời yêu cầu: "Hãy viết lời bình bài thơ "Có thể nào quên?" của tác giả Nguyễn Duy Xuân, nhân 46 năm ngày Trung Quốc gây chiến tranh xâm lược biên giới Việt Nam 17/2/1979 - 17/2/2025", cùng nguyên văn bài thơ, ngay lập tức ChatGPT đã có lời bình như sau:

Bài thơ "Có thể nào quên?" của nhà thơ Nguyễn Duy Xuân là một tiếng lòng đầy trăn trở trước sự lãng quên của xã hội đối với một giai đoạn lịch sử bi thương nhưng hào hùng của dân tộc – cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc chống lại quân xâm lược Trung Quốc ngày 17/2/1979.

Tác giả mở đầu bài thơ bằng những hình ảnh bi tráng, nhắc lại sự hy sinh của hàng vạn đồng bào, chiến sĩ đã ngã xuống để bảo vệ từng tấc đất quê hương. Câu thơ "Máu chiến sĩ – máu nhân dân / Hòa trong lòng đất / Xanh thắm rừng biên giới hôm nay" không chỉ gợi lên sự mất mát mà còn thể hiện ý nghĩa thiêng liêng của sự hy sinh: máu thịt của họ đã hóa thành màu xanh sự sống, nuôi dưỡng đất mẹ trường tồn.

Thế nhưng, nỗi đau của nhà thơ không chỉ dừng lại ở sự mất mát ấy mà còn ở thực tế rằng, ký ức về cuộc chiến dần bị phai nhạt trong nhận thức của các thế hệ sau. Những câu thơ tiếp theo là một loạt câu hỏi day dứt: "Tôi hỏi các con tôi...", "Tôi hỏi các bạn sinh viên...", "Tôi hỏi những người xung quanh tôi..." nhưng những câu trả lời lại đầy xót xa. Họ không biết, không nhớ, hoặc thờ ơ, vô cảm. Đặc biệt, hình ảnh người cựu chiến binh – nhân chứng sống của cuộc chiến – lại chỉ lặng im, càng làm tăng thêm cảm giác cay đắng về sự lãng quên.

Nhà thơ đã đặt ra một câu hỏi lớn: "Mười bảy tháng Hai – Ai quên, ai nhớ?" Câu hỏi ấy không chỉ dành cho những người trẻ, mà còn dành cho toàn xã hội, những người có trách nhiệm với lịch sử dân tộc. Ông nhấn mạnh rằng Nhân Dân mới là những người giữ gìn hồn lịch sử, và lịch sử không thể bị xóa nhòa.

Với giọng thơ chân thành, lời thơ giản dị nhưng sắc sảo, bài thơ "Có thể nào quên?" không chỉ là một tiếng kêu thương mà còn là một lời cảnh tỉnh. Lịch sử không chỉ là những trang sách mà còn là bài học cho tương lai. Sự lãng quên lịch sử có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng, bởi "mất gốc" là con đường dẫn đến mất nước. Vì vậy, bài thơ không chỉ nhắc nhớ về một quá khứ bi tráng, mà còn là lời nhắn gửi tha thiết: hãy ghi nhớ, trân trọng và truyền lại cho thế hệ mai sau.

Bài thơ của Nguyễn Duy Xuân đã gợi lên trong lòng người đọc những cảm xúc sâu sắc về lòng yêu nước, về trách nhiệm với lịch sử. Đó không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật mà còn là một tiếng chuông cảnh tỉnh, đánh thức ý thức dân tộc trong mỗi con người Việt Nam.

18/2/2025
ChatGPT
(*) Tựa bài tác giá NDX đặt lại.

Nguyên văn bài thơ:

Có thể nào quên?

Ngày Mười bảy tháng Hai năm Bảy chín
Hàng vạn đồng bào ngã xuống
Máu chiến sĩ – máu nhân dân
Hòa trong lòng đất
Xanh thắm rừng biên giới hôm nay

Ba mươi lăm năm, cuộc chiến đã qua rồi
Tôi hỏi các con tôi ngày Mười bảy tháng Hai
Chúng hồn nhiên trả lời: - Không biết
Chẳng sách vở nào dạy chúng hồi đi học!
Tôi hỏi các bạn sinh viên, họ vô tư đáp:
- Thưa thầy, đó là ngày thứ Hai(!) (*)
Tôi hỏi những người xung quanh tôi
Họ bĩu môi, sao ông rỗi hơi thế
- Ngày ấy như mọi ngày!
Tôi hỏi người cựu chiến binh
Một phần máu xương đã để lại nơi chiến trường biên giới
Người lính năm xưa lặng im không nói…

Tôi bỗng thấy lòng dạ rối bời
Nhân Dân – người giữ hồn lịch sử
Mười bảy tháng Hai – Ai quên, ai nhớ
Thuở bi hùng của Đất Nước đau thương?

21/2/2014
NGUYỄN DUY XUÂN

(*) Ngày 17/2/2014 là ngày thứ Hai của tuần. Ngày này tròn 35 cuộc chiến đấu anh dũng của quân và dân ta chống 60 vạn quân xâm lược TQ tràn qua biên giới phía Bắc.