Tiếng Việt

Con mèo trong lời ăn tiếng nói dân gian

25/01/2023 03:44:00 PM
Đã xem: 31
Phản hồi: 0

Người Trung Quốc lấy Mão là năm con Thỏ, trong khi với người Việt Nam, Mão lại là năm con Mèo.

"Xoay xở” hay “xoay sở”?

16/01/2023 03:01:00 PM
Đã xem: 36
Phản hồi: 0

Trong tiếng Việt, xoay xở thường bị xem là một từ láy. Có lẽ người ta cho rằng, xở chỉ là yếu tố láy của xoay. Bởi thế, Từ điển từ láy tiếng Việt (Viện Ngôn ngữ học – Hoàng Văn Hành chủ biên – NXB Giáo Dục – 1994) thu thập và giải nghĩa như sau:

“Tiếng Việt từ TK 17: cách dùng vợ lẻ, lặng lẻ … vào thời LM de Rhodes và những hệ luỵ” (phần 38)

15/01/2023 07:39:00 AM
Đã xem: 163
Phản hồi: 0

Phần này bàn về cách dùng đặc biệt "vợ lẻ" từ thời LM de Rhodes và các giáo sĩ Tây phương sang Á Đông truyền đạo. Cụm danh từ này - cũng như một nhóm từ vựng liên hệ như vợ chính, chính thê, vợ cả, vợ lớn, thiếp, vợ bé, vợ mọn - vợ nhỏ phản ánh truyền thống đa thê của các nước Á Châu từ xa xưa.

“Độc lập” và “tự chủ”

05/12/2022 03:11:00 PM
Đã xem: 125
Phản hồi: 0

“Những từ dùng sai trong tiếng Việt” là bài viết dĩ hư truyền hư, nhưng lại được không ít người tâm đắc, đăng tải, chia sẻ rộng rãi trên mạng trong nhiều năm qua. Theo tìm hiểu của tôi, thì bài viết này từng được đăng trên trang của nhà văn Triệu Xuân (trieuxuan.vn) vào “Thứ sáu, 02:20 Ngày 17/01/2014”, phần tác giả ghi “Đỗ Duy Ngọc soạn theo tư liệu trên internet”, với lời chú “tác giả gửi w.w.w trieuxuan.info”.

“Tiếng Việt từ TK 17: một số từ Hán Việt thời LM de Rhodes” (phần 37)

02/12/2022 03:27:00 PM
Đã xem: 133
Phản hồi: 0

Loạt bài “Tiếng Việt từ TK 17” đã đề cập đến một số cách dùng Hán Việt đặc biệt như sinh thì (~qua đời, chết), Kinh Tại Thiên, Kinh Tin Kính, Kinh Thiên Chúa, lịch sự, thượng hoà hạ mục, thượng phụ, trung phụ, hạ phụ, thượng đế, thiên chủ/chúa[2] …v.v…

Vài đóng góp của tự điển Béhaine trong văn hoá ngôn ngữ Việt Nam

01/12/2022 03:17:00 PM
Đã xem: 145
Phản hồi: 0

Bài viết này bàn về tự điển chép tay của LM Pigneau de Béhaine (viết tắt là TVL). Người viết ghi lại kinh nghiệm đọc tài liệu này cũng như vài kết quả thú vị về tiếng Việt. TVL có thể đọc trên mạng thoải mái (không cần dùng kính lúp[2]!) như từ trang này chẳng hạn https://archive.org/details/DictionariumAnamiticoLatinumPigneaux/Dictionarium%20Anamitico-Latinum%20-%201772%2C%20P.J.%20Pigneaux/page/n335/mode/2up?view=theater …v.v…

“Sự cố” có phải là "một từ vô nghĩa"?

29/11/2022 03:25:00 PM
Đã xem: 589
Phản hồi: 0

“Những từ dùng sai trong tiếng Việt” là bài viết có rất nhiều sai sót, thậm chí là “tuyên truyền nhảm”, nhưng lại được không ít người tâm đắc, đăng tải, chia sẻ rộng rãi trên mạng trong nhiều năm qua. Không rõ bài viết của ai, chỉ thấy người ta ghi là “sưu tầm”.

"Lúa" là "thóc", không phải "sạn"!

27/10/2022 09:01:00 PM
Đã xem: 1023
Phản hồi: 0

Trong bài viết: “Sạn” trong sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 1không chỉ riêng bộ Cánh Diều” tác giả Xuân Dương đã “nhặt sạn” như sau (trích):

Nhất thống lãnh thổ và thống nhất nước nhà – chữ nào đúng?

09/10/2022 03:12:00 AM
Đã xem: 438
Phản hồi: 0

Trong cuộc thi chung kết Chung kết Đường lên đỉnh Olympia ngày 2/10/2022, chương trình đưa ra câu hỏi: "Tấm bản đồ địa lý nào của nước ta vẽ khoảng năm 1838, ghi hai tên Hoàng Sa và Vạn Lý Trường Sa thuộc lãnh thổ Việt Nam?", thí sinh Đình Tùng trả lời đáp án "Đại Nam thống nhất toàn đồ". GS Lê Văn Lan, cố vấn chương trình bảo không sai (đúng ra là "Đại Nam nhất thống toàn đồ").

“Hối hận” – “hối” và “hận”

14/09/2022 04:45:00 PM
Đã xem: 798
Phản hồi: 0

Từ điển từ láy tiếng Việt (Viện Ngôn ngữ - Hoàng Văn Hành chủ biên):

Lại chuyện "dốt đặc cán mai"

01/09/2022 11:30:00 PM
Đã xem: 268
Phản hồi: 0

Báo Người Lao Động (7/10/2021) đăng bài viết “Dốt đặc cán mai” của chúng tôi (bút danh Hoàng Tuấn Công [HTC]; bản dài đăng trên Tuấn Công Thư phòng). Trong bài viết này, tác giả phản biện một số cách hiểu chưa đúng về nghĩa đen của câu thành ngữ; lý giải tại sao lại ví von “Dốt đặc cán mai”, mà không phải “đặc cán thuổng” hay “đặc cán cuốc”, “đặc cán xẻng”...

Về một số câu tục ngữ "chưa rõ nghĩa" trong "Từ điển tục ngữ Việt" (Kỳ cuối)

27/08/2022 02:54:00 AM
Đã xem: 282
Phản hồi: 0

Tiếp theo kỳ 4.

Về một số câu tục ngữ "chưa rõ nghĩa" (Kỳ 4)

18/08/2022 09:28:00 AM
Đã xem: 304
Phản hồi: 0

Trong Từ điển tục ngữ Việt (NXB Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh - 2010) có một số câu Nguyễn Đức Dương thu thập, nhưng xếp vào diện “chưa rõ nghĩa”. Cách làm này thể hiện sự thận trọng, và cũng có cái hay là lưu ý cho độc giả và các nhà nghiên cứu về những vấn đề còn bỏ ngỏ.

Về một số câu tục ngữ "chưa rõ nghĩa" trong "Từ điển tục ngữ Việt" (kỳ 3)

05/08/2022 04:01:00 PM
Đã xem: 870
Phản hồi: 0

Về một số câu tục ngữ “chưa rõ nghĩa” trong “Từ điển tục ngữ Việt” ( Kỳ 2)

21/07/2022 09:20:00 PM
Đã xem: 326
Phản hồi: 0

"Chiến sĩ vô danh" chẳng lẽ lại là chiến sĩ… “vô danh tiểu tốt”?

16/07/2022 04:50:00 PM
Đã xem: 1945
Phản hồi: 0

Mộ liệt sĩ vô danh, hay liệt sĩ vô danh được hiểu là mộ liệt sĩ/liệt sĩ bị thất lạc họ tên, hoặc mộ liệt sĩ/liệt sĩ chưa xác định được danh tính. Cách diễn đạt này thông dụng cả trong tiếng Hán lẫn tiếng Việt, cũng như nhiều thứ tiếng khác trên thế giới, và hoàn toàn không có gì sai.

Về một số câu tục ngữ “chưa rõ nghĩa” trong “Từ điển tục ngữ Việt”

12/07/2022 04:40:00 PM
Đã xem: 421
Phản hồi: 0

Thông thường, khi biên soạn từ điển thì tất cả từ ngữ thu thập sẽ được soạn giả giải thích. Tuy nhiên, trong Từ điển tục ngữ Việt (NXB Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh - 2010) có một số câu Nguyễn Đức Dương thu thập, nhưng xếp vào diện “chưa rõ nghĩa”. Cách làm này thể hiện sự thận trọng, và cũng có cái hay là lưu ý cho độc giả và các nhà nghiên cứu về những vấn đề còn bỏ ngỏ.

Về hai chữ "khuyến quân" của Lê Xuân Đức

02/07/2022 08:27:00 PM
Đã xem: 370
Phản hồi: 0

Tinh hoa thơ ca Hồ Chí Minh (Lê Xuân Đức - NXB Chính trị Quốc gia Sự thật-2020) là một cuốn sách dày 1088 trang, khổ 19 x 27.

“Hằng” hay “hàng”?

04/06/2022 04:48:00 PM
Đã xem: 386
Phản hồi: 0

Hẳn nhiều người cho rằng, những cặp từ hằng ngày - hàng ngày, hằng tuần - hàng tuần, hằng tháng - hàng tháng, hằng năm - hàng năm… là một. Cho nên, không ít người dùng lẫn lộn những cặp từ này.

Từ đồng nghĩa với "tham lam" - Hoàng Tuấn Công

31/05/2022 08:30:00 PM
Đã xem: 2005
Phản hồi: 0

Tham lam không đồng nghĩa, gần nghĩa với các từ: tham tàn, tham bạo, vơ vét, hám lợi. Có chăng chỉ có hám lợi mang nét nghĩa “tham” mà thôi.

Tao khang là "hạt thóc" hay là... - Hoàng Tuấn Công

18/05/2022 04:15:00 PM
Đã xem: 368
Phản hồi: 0

“Trong tiếng Hán, hạt gạo là đạo (tao), vỏ trấu bọc ngoài gạo gọi là khang. Sự bao bọc này rất khăng khít, nên muốn có gạo ăn phải xay lúa giã gạo. Chữ tạo khang, Đạo khang được chỉ sự chung thuỷ của vợ chồng, nên có câu Vợ chồng là nghĩa tao khang.

“Ba họ” là… “ba họ” hay là “ba đời”? - Hoàng Tuấn Công

07/05/2022 04:03:00 PM
Đã xem: 493
Phản hồi: 0

Trên trang “Làng Việt xưa và nay”, Trần Ngọc Đông đăng bài “Không ai giàu ba họ, không ai khó ba đời”,trích lời giải thích trong sách “Bách khoa thư làng Việt cổ truyền” (PGS. Bùi Xuân Đính. NXB Chính trị Quốc gia - 2021).

“Đầm đìa” và “đìa đầm”

30/04/2022 09:05:00 PM
Đã xem: 2017
Phản hồi: 0

Từ điển từ láy tiếng Việt (Viện ngôn ngữ học – Hoàng Văn Hành chủ biên) thu thập và giải nghĩa: “ĐẦM ĐÌA tt (nước mắt mồ hôi) nhiều đến mức chảy ròng ròng. Nước mắt đầm đìa. Mồ hôi vã ra đầm đìa như tắm. “Hớ hênh nghiêng chút bên kia, Giọt đau thương sẽ đầm đìa mắt ai” (Nguyễn Duy).

“Tiếng Việt từ TK 17: cách dùng đừng, chẳng khi nào đừng, chẳng có khi đừng” (phần 35)

01/04/2022 10:55:00 PM
Đã xem: 830
Phản hồi: 0

Phần này bàn về cách dùng đừng, chẳng khi nào đừng, chẳng có khi đừng, dừng, liên hệ giữa không và chẳng/chăng của câu phủ định vào thời LM de Rhodes đến truyền đạo.

Cám ơn hay cảm ơn?

28/03/2022 08:15:00 PM
Đã xem: 992
Phản hồi: 0

- Hiện nay, cứ vào các tác giả và các nguồn trên mạng thì rất nhiều người dùng 2 tiếng cám ơn, còn An Chi thì vẫn nói cám ơn trong mọi trường hợp.

Rắc rối “nhân tình” và “tình nhân”

18/02/2022 03:49:00 AM
Đã xem: 932
Phản hồi: 0

Nhân tình và tình nhân là hai từ Việt gốc Hán có hai nghĩa khác nhau. Nhân tình人情 = tình người; tình cảm giữa người với người; lòng dân, tình hình dân chúng; còn tình nhân 情人 = người tình; người yêu.

"Thương cho roi cho vọt..."

16/01/2022 03:44:00 PM
Đã xem: 563
Phản hồi: 0

Vụ bé Vân An (8 tuổi, TPHCM) bị người tình của bố đẻ bạo hành đến chết khiến báo chí và mạng xã hội lại bùng lên chuyện đúng sai trong quan niệm giáo dục “Thương cho roi cho vọt, ghét cho ngọt cho bùi” của ông bà ta xưa.

“Tiếng Việt từ thời LM de Rhodes – Kinh Lạy Cha và Philiphê Bỉnh – vài nhận xét thêm (phần 5E)”

07/01/2022 04:00:00 AM
Đã xem: 743
Phản hồi: 0

Phần này bàn về bản Kinh Lạy Cha (KLC) từ các tài liệu chép tay của LM Philiphê Bỉnh, còn giữ trong thư viện Tòa Thánh La Mã với mã số Borg.tonch 13 và Borg.tonch 18.

“Chắp bút” hay “chấp bút”?

06/01/2022 03:36:00 PM
Đã xem: 770
Phản hồi: 0

“Chấp bút” 執筆 là một từ Việt gốc Hán, trong đó “chấp” 執 có nghĩa là cầm, nắm. Ví dụ: chấp chính 執政 (nắm giữ chính quyền); chấp chưởng 執掌 (nắm giữ và quản lý); chấp sự 執事 (người nắm giữ một phần việc trong cách cuộc tế lễ).

"Chia sẻ" VÀ "chia xẻ"

04/01/2022 03:55:00 PM
Đã xem: 492
Phản hồi: 0

Trong tiếng Việt, “chia sẻ” và “chia xẻ” là hai từ thường bị dùng lẫn lộn hoặc đánh đồng làm một, dẫn đến lỗi sai chính tả.

Văn hóa Việt nhìn từ tiếng Việt: 'Mút mùa Lệ Thủy' hay 'mút mùa lệ thủy'?

08/12/2021 03:08:00 PM
Đã xem: 887
Phản hồi: 0

Chi tiết này hay, về địa danh Xoài Mút (Mỹ Tho ): “Cái tên xuất phát từ loại cây xoài nhỏ mọc đầy ven bờ: miền Bắc gọi là cây muỗm, còn dân trong vùng đất đặt theo cách ăn của nó là phải mút, nên gọi “xoài mút” (Báo Tuổi Trẻ ngày 4.10.2018). Không chỉ có tên gọi này, người miền Nam còn gọi… xoài cà lăm. Thiệt hay đùa?

“Tiếng Việt từ TK 17: cách dùng đã, đã đã, nên tật, đã tật” (phần 34)

06/11/2021 03:43:00 AM
Đã xem: 698
Phản hồi: 0

Phần này bàn về cách dùng đã, đã đã, đã tật và làm đã, đã làm vào thời LM de Rhodes đến truyền đạo. Đây là lần đầu tiên cách dùng này hiện diện trong tiếng Việt qua dạng con chữ La Tinh/Bồ (chữ quốc ngữ).

"Đầu" trong "tâm đầu ý hợp" nghĩa là gì?

15/10/2021 04:34:00 PM
Đã xem: 822
Phản hồi: 0

Bài “Tâm đầu ý hợp” trên trang Tiếng Việt giàu đẹp (26/6/2021) đặt vấn đề như sau:

“Tiếng Việt từ TK 17: cách dùng nghỉ ... nghỉ làm” (phần 33)

04/10/2021 06:40:00 PM
Đã xem: 705
Phản hồi: 0

Phần này bàn về cách dùng nghỉ (dấu hỏi)/nghỉ làm vào thời LM de Rhodes sang Á Đông truyền đạo.

“Đầu” trong "cá đầu cau cuối" nghĩa là gì?

02/10/2021 04:22:00 PM
Đã xem: 1018
Phản hồi: 0

Không ít người cho rằng “cá đầu” ở đây là “đầu cá”: “Đầu cá chắc chắn là chỗ ngon nhất (đây chỉ nói tiêu chí ngon, không tính nạc hay xương), đặc biệt là cái đầu của cá trôi (đầu trôi môi mè)…”

“Tiếng Việt từ TK 17: nên mười tuổi và nên hoa” (phần 32B)

02/09/2021 04:12:00 PM
Đã xem: 728
Phản hồi: 0

Phần này (32B) bổ túc cho bài viết “Tiếng Việt từ TK 17: nên mười tuổi và nên hoa”
(phần 32) về hai cách dùng bình lang (tân lang, cây cau) và (đảo) Côn Lôn/Côn Nôn.

Sao lại là “Di biến động dân cư”?

17/08/2021 08:21:00 PM
Đã xem: 1136
Phản hồi: 0

Theo phản ánh của nhiều tờ báo, TP.HCM vừa triển khai phần mềm "di biến động dân cư" nhằm quản lý công dân vùng dịch cho tất cả các chốt nội thành. Ứng dụng này có thể giúp cho việc truy vết lộ trình di chuyển của người dân một cách nhanh chóng.

Quốc hiệu và niên hiệu

17/08/2021 06:58:00 PM
Đã xem: 810
Phản hồi: 0

Hiện nay, các văn bản Nhà nước và giao dịch dân sự đều dùng Quốc hiệu kèm tiêu ngữ “Độc lập - Tự do - Hạnh phúc”. Tuy nhiên trong các bài văn cúng tế đều dùng Niên hiệu. Chẳng hạn “CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM năm thứ ...”. Bài viết này xin góp tiếng nói để sửa lỗi đó.

“Tiếng Việt từ TK 17: nên mười tuổi và nên hoa” (phần 32)

16/08/2021 11:00:00 PM
Đã xem: 849
Phản hồi: 0

Phần này bàn về cách dùng nên so với lên vào thời LM de Rhodes đến truyền đạo. Đây là lần đầu tiên các âm này được dùng trong tiếng Việt qua dạng con chữ La Tinh (chữ quốc ngữ).

“Chữ tốt” và “Bút cùn”

16/07/2021 06:25:00 PM
Đã xem: 716
Phản hồi: 0

“Từ điển tục ngữ Việt” (Nguyễn Đức Dương - NXB Tổng hợp TP Hồ Chí Minh – 2010) thu thập và giải thích: “Chữ tốt chẳng nề bút cùn: Chữ viết hễ đẹp rồi thì bút dẫu cùn cũng đâu có sao. Hay dùng để chỉ rõ một lẽ thật: “Đã có thực tài thì dẫu ai xét đoán cũng chẳng hề gì”.

“Tiếng Việt từ TK 17: tay mặt/hữu - tay tả/trái – tay đăm/chiêu” (phần 31)

13/07/2021 03:04:00 AM
Đã xem: 610
Phản hồi: 0

Phần này bàn về các tên gọi tay mặt, tay hữu ... tay tả, tay trái vào thời LM de Rhodes đến truyền đạo. Đây là lần đầu tiên các danh từ như vậy được dùng trong tiếng Việt qua dạng con chữ La Tinh (chữ quốc ngữ).

Thành đá không bằng dạ người!

03/07/2021 06:52:00 PM
Đã xem: 667
Phản hồi: 0

“Thành đá không bằng dạ người Thành (xây bằng) đá cũng chẳng (bền vững bằng những thứ được ghi giữ lại trong) lòng dạ con người. Hay dùng để chỉ rõ một lẽ thật: “Những gì được người đời ghi giữ trong lòng mới là những thứ lâu bền đích thực”.

"Vảy mại thì mưa, bối bừa thì nắng" - "bối bừa" nghĩa là gì?

24/06/2021 03:29:00 AM
Đã xem: 859
Phản hồi: 0

-"Từ điển tục ngữ Việt" (Nguyễn Đức Dương) giải thích: “Vảy mại thì mưa; bối [?] bừa thì nắng (Mây mà) hiện lên trên nền trời hình vảy cá mại (là điềm) trời sắp mưa; (mây mà) hiện lên trên nền trời hình đường bừa (là điềm) trời sẽ nắng”.

“Tiếng Việt từ TK 17: thợ dào, thợ rèn, thợ máy ... dộng chúa” (phần 30)

16/06/2021 08:19:00 PM
Đã xem: 997
Phản hồi: 0

Phần này bàn về các tên gọi thợ dào, thợ rèn, thợ máy cùng tương quan Hán Việt đ - d như đao -dao, đáo –dáo vào thời LM de Rhodes đến truyền đạo.

“Muốn ăn đi tát, muốn ngồi mát đi câu”, nghĩa là gì?

12/06/2021 08:21:00 PM
Đã xem: 1128
Phản hồi: 0

Trong “Từ điển tục ngữ Việt” (Nguyễn Đức Dương – NXB Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh – 2010) có một số câu tác giả thu thập, nhưng xếp vào diện “chưa rõ nghĩa”. Cách làm này thể hiện sự thận trọng, và cũng có cái hay là lưu ý cho độc giả và các nhà nghiên cứu về những vấn đề còn bỏ ngỏ. Một trong số những câu “chưa rõ nghĩa” đó là: “Muốn ăn đi tát; muốn ngồi mát đi câu”.

Sao lại nói “lanh chanh như hành không muối”?

31/05/2021 08:21:00 PM
Đã xem: 1458
Phản hồi: 0

Dưới cái nhìn nhân cách hoá của dân gian, “hành không muối” giống như kẻ lanh chanh, lau chau, lúc nào cũng rối rít, tỏ ra nhanh nhảu, và kết quả đôi khi là vô duyên, hỏng việc!

Trao đổi với tác giả bắt lỗi "Thành ngữ bằng tranh"

29/05/2021 08:21:00 PM
Đã xem: 1328
Phản hồi: 0

Lời Tòa soạn: Sau khi đăng loạt bài "Thành ngữ bằng tranh: Quá nhiều sai sót" (3, 4, và 5-5-2021; tác giả Hoàng Tuấn Công), Báo Người Lao Động nhận được bài trao đổi của bạn đọc Khôi Nguyên. Trên tinh thần tôn trọng và cổ vũ tranh luận học thuật, Tòa soạn giới thiệu ý kiến của tác giả Khôi Nguyên.

SÁCH "THÀNH NGỮ BẰNG TRANH" CÓ QUÁ NHIỀU SAI SÓT (Kỳ 3)

11/05/2021 03:19:00 AM
Đã xem: 1083
Phản hồi: 0

Phần trong ngoặc kép sau số mục, in nghiêng là nguyên văn trong sách “Thành ngữ bằng tranh”; phần xuống dòng tiếp theo là nội dung trao đổi của chúng tôi. Với những mục xét thấy không cần thiết trích dẫn, chúng tôi xin lược bỏ phần giải nghĩa từ vựng:

Sách "Thành ngữ bằng tranh" có quá nhiều sai sót (Kỳ 2)

07/05/2021 11:09:00 PM
Đã xem: 1419
Phản hồi: 0

a-Phỏng đoán và suy diễn (tiếp Kỳ I)

Sách "Thành ngữ bằng tranh" có quá nhiều sai sót(Kỳ 1)

04/05/2021 08:06:00 PM
Đã xem: 1034
Phản hồi: 0

NXB Kim Đồng cho biết, sách “Thành ngữ bằng tranh” là một cuốn “từ điển bỏ túi với hơn 300 thành ngữ tiếng Việt thông dụng […] Người biên soạn cuốn sách […] đã chọn cách giải thích dễ hiểu nhất, trực diện với từng thành ngữ để người đọc có được thông tin nền, chuẩn về nó”, và sách “có thể được sử dụng như một cuốn từ điển thành ngữ mini trong gia đình và nhà trường”.

Vì sao "bìm bịp đâu dám leo nhà gạch"?

26/04/2021 08:06:00 PM
Đã xem: 2342
Phản hồi: 0

“Từ điển tục ngữ Việt” (Nguyễn Đức Dương): “Bìm bìm đâu dám leo nhà gạch: Bìm bìm là thứ dây leo rất e ngại khi leo vào các nhà gạch (vì cái nóng kinh khủng toả ra từ nó có thể thiêu cháy dễ dàng cả dây bìm bìm tươi). Hay dùng để chỉ rõ một lẽ thật: “Đã hèn mọn thì chớ có bám víu vào các quý ông cao sang mà dễ bị thiệt đến thân”.

Tản mạn về tiếng Việt và Hán Việt: tại sao Trung Quốc dùng danh từ khoái 筷 còn Việt Nam dùng đũa (trợ 箸)? (phần B)

15/04/2021 04:44:00 PM
Đã xem: 1128
Phản hồi: 0

Bài viết này (phần B) cập nhật và tóm tắt buổi trình bày về bài viết "Tản mạn về tiếng Việt và Hán Việt: tại sao Trung Quốc dùng danh từ khoái 筷 còn Việt Nam dùng đũa (trợ 箸)?" tại hội thảo UNC2021_0116 tại Trường Đại học Ngoại ngữ, ĐHQGHN (sẽ diễn ra vào ngày 24/4/2021).

Mẻ không ăn cũng chết

14/04/2021 02:39:00 AM
Đã xem: 1494
Phản hồi: 0

"Từ điển tục ngữ Việt" (Nguyễn Đức Dương): "Mẻ không ăn cũng chết: Mẻ mà chẳng ăn thì cũng chết (nên có để dành được đâu mà cố để dành) Hay dùng để khuyên mọi người chớ có dè sẻn những thứ không thể để dành được mà uổng công”.

Mưa rừng cọ, gió rừng thông

07/04/2021 03:07:00 AM
Đã xem: 1011
Phản hồi: 0

"Từ điển tục ngữ Việt" (Nguyễn Đức Dương) giải thích: “Mưa rừng cọ; gió rừng thông (Gặp) mưa trong rừng cọ cũng như gió trong rừng thông (thì chớ có lo ướt cũng như lo lạnh vì đã được cọ cũng như thông che chắn hết cho rồi)”.

Tay vơ chẳng tày miệng lúm

02/04/2021 06:52:00 PM
Đã xem: 1035
Phản hồi: 0

Tục ngữ Việt Nam có câu “Tay vơ chẳng tày miệng lúm”. “Từ điển tục ngữ Việt” (Nguyễn Đức Dương –NXB Tổng hợp TP Hồ Chí Minh – 2010) thu thập và giải nghĩa như sau:

"Chưa có trâu sắm trâu trước, chưa có vợ sắm vợ sau"

27/03/2021 02:29:00 AM
Đã xem: 848
Phản hồi: 0

Ông Hà Văn Ban sinh thời làm Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa. Một hôm ông đến thăm Hội Văn học nghệ thuật. Nói về sản xuất nông nghiệp, ông Hà Văn Ban dẫn ra một câu tục ngữ phổ biến của dân tộc Thái: “Chưa có trâu sắm trâu trước, chưa có vợ sắm vợ sau”.

Gắp lửa bỏ tay người

20/03/2021 03:23:00 AM
Đã xem: 6620
Phản hồi: 0

Nói về việc bị vu oan giá hoạ, thành ngữ Việt Nam có câu “Gắp lửa bỏ tay người” (dị bản Gắp lửa bỏ bàn tay; Bỏ lửa tay người; Gắp than bỏ tay người…).

"Chẳng ai bán đắt mà ngồi chợ trưa"

17/03/2021 08:00:00 PM
Đã xem: 959
Phản hồi: 0

Tục ngữ Việt Nam có câu “Chẳng ai bán đắt mà ngồi chợ trưa”. “Từ điển tục ngữ Việt” (Nguyễn Đức Dương) giải thích: “Chưa từng thấy ai lại ưa bán đắt để phải ngồi lì ngoài chợ cho tới tận trưa (mới được ra về). Hay dùng để dặn mọi người chuyên buôn bán chớ có tham một vài món lợi nhỏ mà tự làm khổ chính mình”.

Lời cảnh cáo các nhà học phiệt

13/03/2021 07:21:00 PM
Đã xem: 921
Phản hồi: 0

TTCT 13/9/2017- Giáo sư Nguyễn Lân là một tên tuổi lớn trong làng chữ nghĩa, nhất là về phương diện từ điển.

“Tiếng Việt từ thế kỉ 17 - tản mạn về hát xẩm xoan” (phần 28)

12/03/2021 07:17:00 PM
Đã xem: 1124
Phản hồi: 0

Phần này bàn về "hát xẩm xoan" trong tiếng Việt từ thời bình minh của chữ quốc ngữ đến nay, đặc biệt là chữ xoan trong cách dùng trên.

GS Nguyễn Lân và tác giả Hoàng Tuấn Công: Một trẻ, một già và một câu hỏi

08/03/2021 10:20:00 PM
Đã xem: 792
Phản hồi: 0

PNO - 2.000 cuốn sách thuần học thuật với giá không hề rẻ mà chỉ trong vòng một tuần bán hết vèo và nhà xuất bản phải tính đến chuyện tái bản. Đấy là một sự kiện chưa từng có.

“Tiếng Việt từ thế kỉ 17 - từ Luận Phép Học đến Khoa Học”(phần 27)

23/02/2021 05:58:00 PM
Đã xem: 846
Phản hồi: 0

Phần này bàn về cụm danh từ "khoa học" trong tiếng Việt từ thời bình minh của chữ quốc ngữ đến nay.

Con trâu và ruộng trâu quần

18/02/2021 09:09:00 PM
Đã xem: 935
Phản hồi: 0

Con trâu có tên chữ là “ngưu” 牛, hay “thuỷ ngưu” 水牛. Chữ “thuỷ” trong “thuỷ ngưu” ý chỉ tập tính thích đầm mình trong nước của loài vật này. Hán ngữ đại từ điển mô tả về loài “thuỷ ngưu” như sau:

Tản mạn về tiếng Việt và Hán Việt: tại sao Trung Quốc dùng danh từ khoái 筷 còn Việt Nam dùng đũa (trợ 箸)?

31/01/2021 03:59:00 PM
Đã xem: 875
Phản hồi: 0

Phần này bàn về các danh từ gọi dụng cụ gắp cơm và đưa vào miệng (ăn cơm) như đũa hay trợ, khoái, giáp cùng các dạng âm cổ của chúng.

Bé chẳng vin, cả gãy cành

28/12/2020 09:50:00 PM
Đã xem: 2224
Phản hồi: 0

Soạn giả hiểu không đúng nghĩa từ “vin” nên giảng sai luôn nội dung câu tục ngữ, thậm chí là hiểu ngược lại ý dân gian.

“Láo lếu” và “lếu láo”

24/12/2020 07:25:00 PM
Đã xem: 1520
Phản hồi: 0

“Từ điển từ láy tiếng Việt” (Viện Ngôn ngữ - Hoàng Văn Hành chủ biên) thu thập “láo lếu”, “lếu láo” và giải thích:

Sao lại xếp "trang trải" vào từ láy?

22/12/2020 09:30:00 PM
Đã xem: 1624
Phản hồi: 0

Không biết lý do cụ thể nào khiến Nhóm biên soạn Từ điển từ láy tiếng Việt xếp “trang trải” vào từ láy.

“MẦM MỐNG” có phải là từ láy?

14/12/2020 10:13:00 PM
Đã xem: 1394
Phản hồi: 0

“Từ điển từ láy tiếng Việt” (Viện Ngôn ngữ - Hoàng Văn Hành chủ biên – NXB Khoa học xã hội – 2013) thu thập và giải nghĩa: “MẦM MỐNG dt. Cái mới chớm nở, mới phát sinh. Những mầm mống của sự chia rẽ bè phái”.

“Sở” trong câu “Ăn có sở ở có nơi” nghĩa là gì?

09/12/2020 03:56:00 PM
Đã xem: 1161
Phản hồi: 0

“Từ điển tục ngữ Việt” (Nguyễn Đức Dương – NXB Tổng hợp TP Hồ Chí Minh – 2010) giảng: “Ăn có sở; ở có nơi: Ăn thì nên chọn những thứ hợp sở thích mà ăn; ở thì nên chọn những nơi thuần hậu mà cư ngụ”. (chú thích: “sở dt. Sở thích [nói tắt]”.

Kỳ cuối: “Hán hoá tiếng Việt” trong “Từ điển thành ngữ, tục ngữ Việt - Hán”

19/11/2020 09:45:00 PM
Đã xem: 1146
Phản hồi: 0

“Hán hoá tiếng Việt” là gì? “Hán hoá tiếng Việt” ở đây được hiểu cụ thể là áp đặt các đơn vị thành ngữ tục ngữ trong tiếng Hán vào tiếng Việt, làm cho tiếng Việt giống với tiếng Hán, người Việt nói theo cách của người Hán.

Sai chính tả trong "Từ điển thành ngữ tục ngữ Việt - Hán" - Kỳ 3

14/11/2020 07:20:00 PM
Đã xem: 1220
Phản hồi: 0

Chúng tôi đã có loạt bài viết chỉ ra hàng trăm lỗi chính tả trong hai cuốn từ điển vừa nêu, trong đó cuốn xuất bản năm 2018, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội đã buộc phải thu hồi.

Sai sót trong “Từ điển thành ngữ tục ngữ Việt Hán” (Kỳ 2b)

06/11/2020 07:30:00 PM
Đã xem: 1134
Phản hồi: 0

Kỳ 2B: Thu thập nhiều dị bản thành ngữ tục ngữ Việt thiếu chính xác; nhiều dị bản không tồn tại trong cả tiếng Việt lẫn tiếng Hán.

Nhiều sai sót trong “Từ điển thành ngữ, tục ngữ Việt - Hán” (Kỳ 2A)

04/11/2020 06:18:00 PM
Đã xem: 1076
Phản hồi: 0

Kỳ 2: Thu thập nhiều dị bản thành ngữ tục ngữ Việt thiếu chính xác; nhiều dị bản không tồn tại trong cả tiếng Việt lẫn tiếng Hán.

“Tiếng Việt từ thời LM de Rhodes - các cách dùng chúa nhật/chúa tàu/chúa nhà/thiên chúa” (phần 6A)

02/11/2020 03:06:00 PM
Đã xem: 840
Phản hồi: 0

Phần này bàn về cách dùng chúa so với chủ vào thời LM de Rhodes đến truyền đạo. Đây là lần đầu tiên các danh từ này được kí âm bằng chữ quốc ngữ và phản ánh cách đọc chính xác của chữ 主.

Nhiều sai sót trong “Từ điển thành ngữ tục ngữ Việt - Hán” của Nguyễn Văn Khang (kỳ 1)

27/10/2020 11:01:00 PM
Đã xem: 1112
Phản hồi: 0

"NGU NHƯ BÒ" và "LỢN LIÊU ĐÔNG"

10/10/2020 08:03:00 PM
Đã xem: 1696
Phản hồi: 0

Tiếng Việt “ngu như bò”, “ngu như lợn” hay “dốt như bò”, ý chỉ dốt nát, đần độn, học hành kém cỏi, không có khả năng tiếp thu; trong khi Hán: “遼東之豕” (Liêu Đông chi thỉ) lại ý chỉ kiến văn hạn hẹp, hiểu biết nông cạn, thấy gì cũng cho là kì lạ.

Ăn chó cả lông

25/08/2020 12:20:00 AM
Đã xem: 1746
Phản hồi: 0

Tục ngữ Việt Nam có câu: “Ăn chó cả lông, ăn hồng cả hạt”. Sách “Từ điển tục ngữ Việt” (Nguyễn Đức Dương – NXB Tổng hợp TP Hồ Chí Minh-2010) tách làm 2 dị bản và giải thích:

Sai sót trong “Từ điển chính tả tiếng Việt” của GS.TS. Nguyễn Văn Khang (kì 3)

14/08/2020 11:45:00 PM
Đã xem: 928
Phản hồi: 0

“Tiếng Việt thời LM de Rhodes - tiền quí, cheo, tính tiền khi đi chợ …” (phần 21A)

13/08/2020 04:36:00 PM
Đã xem: 928
Phản hồi: 0

Phần này bàn về cách dùng tiền quí, cheo, bài ca dao “đi chợ tính tiền” và các cách tính tiền thời trước và thời LM de Rhodes, dựa vào tự điển Việt Bồ La và một số tài liệu chữ Nôm/chữ quốc ngữ.

Sai sót trong “Từ Điển Chính Tả Tiếng Việt” của GS.TS. Nguyễn Văn Khang (Kì 2)

25/07/2020 12:13:00 AM
Đã xem: 1185
Phản hồi: 0

Những sai sót trong cuốn Từ điển chính tả tiếng Việt của GS.TS Nguyễn Văn Khang, bao gồm rất nhiều mặt, như: sai chính tả do lẫn lộn CH với TR, S với X; D với R; GI với D; L với N; IU với ƯU; dấu hỏi (?) với dấu ngã (~); sai về thành ngữ tục ngữ, từ ngữ Hán Việt...Nhiều mục chỉ dẫn chính tả hoàn toàn ngược lại với chuẩn chính tả hiện hành; chỉ dẫn giữa các mục từ tiền hậu bất nhất; hướng dẫn viết nhiều dạng chính tả không chuẩn, và rất nhiều lỗi văn bản khác.

Chữ Nho, chữ Nôm và chữ Quốc ngữ

21/07/2020 10:30:00 PM
Đã xem: 1613
Phản hồi: 0

Hiếm thấy nướcnào từng sử dụng ba loại chữ viết như nước ta: chữ Nho, chữ Nôm và chữ Quốc ngữ, mỗi loại chữ ấy làm nên một trang sử vẻ vang đáng ôn lại.

Sai sót trong “Từ điển chính tả tiếng Việt” của GS.TS Nguyễn Văn Khang (kì 1)

19/07/2020 04:04:00 AM
Đã xem: 1077
Phản hồi: 0

Từ điển chính tả tiếng Việt (GS.TS Nguyễn Văn Khang - NXB Đại học Quốc gia Hà Nội – 2018, 806 trang, khổ 10.5 x 18cm; đơn vị liên kết Công ty TNHH Văn hoá Minh Tân – Nhà sách Minh Thắng).

Từ chữ Nôm đến chữ Quốc ngữ

08/07/2020 08:21:00 PM
Đã xem: 1239
Phản hồi: 0

Sách sử chép: từ thế kỷ XVII Tòa Thánh Vatican bắt đầu cử các giáo sĩ đạo Ki Tô người châu Âu đến vùng Đông Á làm sứ mạng truyền giáo. Tới đâu họ đều trước tiên học ngôn ngữ của dân bản xứ theo cách dùng chữ La tinh để ghi âm tiếng nói hoặc phiên âm chữ viết (nếu có) của nước sở tại.

TỪ “GẬY GỘC”, “GẬY GẠC”… ĐẾN “GHẾ GỐC”

28/06/2020 12:46:00 AM
Đã xem: 1427
Phản hồi: 0

“Từ điển từ láy tiếng Việt” (Viện Ngôn ngữ học – Hoàng Văn Hành chủ biên) thu thập và giải nghĩa:

Trao đổi với PGS.TS. Hà Quang Năng về “Từ điển chính tả sai chính tả”

23/06/2020 09:06:00 PM
Đã xem: 1083
Phản hồi: 0

Sau bài viết “Từ điển chính tả sai chính tả” của tôi (bút danh Hoàng Tuấn Công). PGS. TS. Hà Quang Năng có bài trả lời phỏng vấn báo “Người lao động”. Sau đây, tôi xin trao đổi lại từng điểm mà PGS. TS Hà Quang Năng đưa ra như sau:

Nguyễn Trường Tộ và chữ Nôm

21/06/2020 08:07:00 PM
Đã xem: 1329
Phản hồi: 0

Bản điều trần của Nguyễn Trường Tộ về vấn đề cải cách văn tự, để phù hợp với quy chuẩn một bản tấu trình lên đức vua, được thảo bằng chữ Hán văn ngôn [ND: tức chữ Nho]. Nhưng nội dung của nó chính là nhằm phản đối việc dùng thứ văn tự này bởi ông cho rằng nó không phù hợp với nhu cầu của người Việt.

“Tiếng Việt thời LM de Rhodes - các dạng so sánh: bằng, hơn, hơn nữa và cực/rất ...” (phần 22A)

12/06/2020 11:41:00 PM
Đã xem: 1120
Phản hồi: 0

Phần này bàn về các dạng so sánh: bằng, hơn, hơn nữa và cực/rất, thậm, lắm ... vào thời LM de Rhodes trong tự điển Việt Bồ La và các tài liệu liên hệ.

“TỪ ĐIỂN CHÍNH TẢ SAI CHÍNH TẢ” (*) Người bắt lỗi tiếp tục phản biện

11/06/2020 08:21:00 PM
Đã xem: 1220
Phản hồi: 0

L.T.S: Sau loạt bài “Từ điển chính tả sai chính tả!” đăng trên Báo Người Lao Động (từ 7-6), PGS-TS Hà Quang Năng (chủ biên tác phẩm này) đã trả lời phỏng vấn trên báo, giải thích nhiều nội dung. Để rộng đường dư luận, chúng tôi đăng bài trao đổi của tác giả Hoàng Tuấn Công với ông Hà Quang Năng

“TỪ ĐIỂN CHÍNH TẢ” SAI CHÍNH TẢ!: Nhiều lỗi nặng đến khó tin

09/06/2020 10:45:00 PM
Đã xem: 948
Phản hồi: 0

Các tác giả có những nhầm lẫn giữa cách viết từng tồn tại hoặc “không chuẩn với chính tả chuẩn”, cùng nhiều nhầm lẫn khác

"Từ điển chính tả" sai chính tả!

08/06/2020 06:35:00 AM
Đã xem: 1101
Phản hồi: 0

Với một cuốn từ điển chính tả mà lại phạm quá nhiều lỗi như vậy là không thể chấp nhận

“Tiếng Việt thời LM de Rhodes - tiền gián, bẻ tiền bẻ đũa” (phần 21)

18/03/2020 01:21:00 PM
Đã xem: 1154
Phản hồi: 0

Phần này bàn về cách dùng tiền gián, bẻ tiền bẻ đũa thời LM de Rhodes trong tự điển Việt
Bồ La. Đây là tục lệ rất ít tài liệu nào ghi nhận.

5 trường hợp buộc phải viết hoa theo quy định mới

12/03/2020 04:19:00 PM
Đã xem: 1365
Phản hồi: 0

- Chính phủ vừa ban hành Nghị định 30 về công tác văn thư. Theo đó, đối với các văn bản hành chính và bản sao văn bản áp dụng với các cơ quan, tổ chức nhà nước và doanh nghiệp nhà nước sẽ phải viết hoa trong 5 trường hợp.

“MỒ CHẲNG CHỐI, NÓI DỐI CHO MỒ”

15/01/2020 08:22:00 PM
Đã xem: 1620
Phản hồi: 0

“Từ điển tục ngữ Việt” (Nguyễn Đức Dương-NXB Tổng hợp TP, HCM-2010) đưa ra dị bản: “Mồ chẳng DỐI, nói dối cho mồ: Mồ vốn chẳng biết nói dối (nên đám thầy địa lý rởm) mới có cơ nói dối thay cho các nấm mồ. Hay dùng để nhắc mọi người chớ có vội tin lời của đám thầy địa lý rởm (vì đó chỉ là những lời nói dối để moi tiền)”.

Thổ ngữ Quảng Nam - cái nôi của chữ Quốc ngữ

12/01/2020 07:20:00 PM
Đã xem: 1816
Phản hồi: 0

Trong cuốn sách “Dinh trấn Thanh Chiêm” vừa xuất bản, hai nhà nghiên cứu Đinh Trọng Tuyên - Đinh Bá Truyền hé lộ những thông tin rất thú vị. Rằng chữ Quốc ngữ thời kỳ đầu, cách đây gần 400 năm được các giáo sĩ Dòng Tên ký âm bằng thổ ngữ Quảng Nam, hay còn gọi là “Nói Quảng”. Và kiểu phát âm ấy hiện vẫn còn được người dân làng Thanh Chiêm lưu giữ.

“CHỞ” TRONG TỪ “CHE CHỞ” NGHĨA LÀ GÌ?

30/12/2019 06:31:00 PM
Đã xem: 1874
Phản hồi: 0

Trong bài “Nên xem ‘che chở’ là từ láy hay từ ghép” (nguvanthcs.wordpreess.com), ThS. Lê Bá Miên, Khoa Ngữ văn - ĐHSP 2 - Xuân Hòa - Mê Linh - Vĩnh Phúc cho rằng: “chở” chẳng qua chỉ là sự biến dạng của “che”. Tác giả cho biết:

VÌ SAO "CHỚ ĐÁNH RẮN TRONG HANG"?

22/12/2019 10:42:00 PM
Đã xem: 1520
Phản hồi: 0

Tục ngữ Việt Nam có câu “Chớ đánh rắn trong hang, chớ đánh đại bàng trên núi”. Các nhà biên soạn từ điển giải thích và dẫn thêm nhiều dị bản đồng nghĩa:

Vì sao "chớ đánh rắn trong hang"?

29/11/2019 12:01:00 AM
Đã xem: 1493
Phản hồi: 0

Vài dòng lan man về từ ghi trên thiệp cưới - La Thụy

22/11/2019 05:30:00 AM
Đã xem: 8994
Phản hồi: 0

Vào mùa đám cưới, tôi thường nhận được thiệp mời. Xin nêu vài trường
hợp về cách ghi trên thiệp.

Giẻ Cùi tốt mã

16/11/2019 08:40:00 PM
Đã xem: 2402
Phản hồi: 0

-“Từ điển tục ngữ Việt” (Nguyễn Đức Dương) giải thích: “Giẻ cùi tốt mã Giẻ cùi (vốn chỉ được mỗi một ưu điểm là) tốt mã mà thôi. Hay dùng để nhắc mọi người là hãy chú trọng nhiều hơn tới thực chất, chứ đừng hoa mắt lên trước vẻ loè loẹt bề ngoài”.