Lư hương và văn hóa thờ cúng tổ tiên của người Việt
admin100
2019-02-25T20:05:00-05:00
2019-02-25T20:05:00-05:00
http://nguyenduyxuan.net/toi-lam-bao/lu-huong-va-van-hoa-tho-cung-to-tien-cua-nguoi-viet-5372.html
/themes/default/images/no_image.gif
Nguyễn Duy Xuân
http://nguyenduyxuan.net/uploads/logotrong1.png
Thứ hai - 25/02/2019 20:05
Nhà văn hóa Phan Kế Bính trong sách “Việt Nam phong tục” viết rằng “Người xứ ta coi đồ thờ tự là đồ rất kính trọng, không ai dám đem cầm, đem bán bao giờ. Nếu nhà nào nghèo quá phải đem cầm bán thì ai cũng chê cười”
Chuyện lư hương đặt trước tượng đài Trần Hưng Đạo ở Quận 1, TP. Hồ Chí Minh bị xe cẩu bốc đi sáng ngày 17/2/2019 đang gây bức xúc dư luận.
Sự việc diễn ra đúng vào ngày kỉ niệm 40 cuộc Chiến tranh bảo vệ Tổ quốc ở Biên giới phía Bắc.
Mãi đến sáng hôm sau, trong buổi làm việc về cải cách hành chính của Quận 1 có Bí thư Thành ủy TP.HCM Nguyễn Thiện Nhân tham dự, bà Trần Kim Yến, Bí thư quận này mới giải thích lý do di dời lư hương ở tượng đài Trần Hưng Đạo.
Bà Yến nói: “Nhiều người cho rằng đây là vấn đề nhạy cảm, nhưng quận thấy đây là việc rất bình thường". [1]
"Tượng Trần Hưng Đạo đặt nơi công cộng, không đúng với tâm linh của người dân, không phù hợp là nơi thờ phụng”.[2]
"Việc thờ cúng, dâng hương, dâng hoa sẽ được đưa về đền thờ Đức thánh Trần Hưng Đạo trên địa bàn quận 1 để việc này được thực hiện trang nghiêm hơn, đúng vị trí hơn”.[3]
Chuyện di dời là việc của chính quyền. Chỉ xin mạo muội bàn thêm đôi điều về trần tình của bà bí thư quận.
- Cái lư hương chứ không phải cây cột điện để muốn di dời là cứ việc điều máy móc, lực lượng đến làm ngay. Mà đây lại là lư hương đặt trước tượng đài Đức Thánh Trần, nơi thiêng liêng, chốn tôn nghiêm; lại xảy ra đúng ngày kỉ niệm 40 cuộc Chiến tranh bảo vệ Tổ quốc ở Biên giới phía Bắc. Dân không đặt dấu chấm hỏi mới lạ.
- Thờ cúng là tín ngưỡng đậm chất văn hóa truyền thống của người Việt. Dân ta không chỉ thờ ông bà tổ tiên mà còn thờ cả các danh nhân, các anh hùng dân tộc, những người có công lao to lớn đối với cộng đồng, đất nước. Do đó, không chỉ nơi ban thờ gia tiên, nơi đình, đền, chùa, miếu mà bất cứ chỗ nào gắn với tiền nhân, thần phật đều có chỗ thắp hương tưởng niệm, cầu phúc, cầu an.
- Tượng đài tuy là kiến trúc hiện đại nhưng lại có đỉnh, lư đặt trang trọng phía trước để khách thập phương thắp nhang. Đó là nét đặc trưng của văn hóa phương Đông. Người Tây đến thăm viếng tượng đài chỉ cần đặt hoa, còn dân mình không chỉ đặt hoa mà còn thắp nén nhang phúng viếng. Do đó, cái lư hương không đơn thuần là chỗ cắm nhang mà còn là biểu tượng văn hóa tâm linh và là bộ phận cấu thành không thể thiếu trong quần thể cấu trúc tượng đài Việt.
- Từ xưa tới nay, thái độ của dân mình đối với đồ tế khí rất cẩn trọng, với những qui tắc nghiêm ngặt: Không để uế tạp, không tùy tiện xê dịch di chuyển, không đặt sai vị trí,… Đặc biết đối với bát hương, hằng năm sau lễ cúng ông Công, ông Táo muốn muốn lau chùi bát hương phải làm lễ bao sái, xin phép ông bà tổ tiên; đồ lau chùi phải sạch sẽ, tinh khiết.
Nhà văn hóa Phan Kế Bính trong sách “Việt Nam phong tục” viết rằng “Người xứ ta coi đồ thờ tự là đồ rất kính trọng, không ai dám đem cầm, đem bán bao giờ. Nếu nhà nào nghèo quá phải đem cầm bán thì ai cũng chê cười” (chương 4, Phụng sự tổ tông).
Chúng ta cũng đã có những bài học sâu sắc hơn nửa thế kỉ trước. Lấy lí do là tàn tích của chế độ phong kiến, là mê tín dị đoan nên ở miền Bắc lúc bấy giờ rất nhiều đình, đền, chùa đã bị phá hủy, gạch ngói, rường cột được đem làm trụ sở ủy ban, kho hợp tác xã, thậm chí làm hầm trú ẩn tránh máy bay. Cái giá phải trả cho sự tả khuynh này chúng ta đều đã biết.
Trong một diễn biến khác, nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Hùng Vĩ cho rằng, "Việc này tốt cho quy hoạch không gian thành phố".[4]
"Không để xã hội chỗ nào cũng hương khói", ông Vĩ khẳng định. Có lẽ ông Vỹ đánh đồng chuyện hương khói tôn nghiêm nơi tượng đài các danh nhân, các anh hùng dân tộc với hương khói nghi ngút, ngộp thở ở chốn được cho là thiêng liêng đang bị thương mại hóa với hàng vạn người chen lấn, sì sụp quỳ lạy cầu giàu sang phú quí mà không cần phải lao động chân chính bằng sức lực và trí tuệ của mình?
Về tượng đài Đức Thánh Trần ở Quận 1. Từ lâu, đây là nơi nhân dân thành phố và du khách đến thắp hương tưởng vọng người anh hùng dân tộc đã có công lao to lớn trong ba lần đánh tan quân xâm lược Nguyên Mông ở thế kỉ thứ 13; người được nhân dân bao đời nay phong Thánh.
Tưởng nhớ tiền nhân là cách để mỗi chúng ta hướng về cội nguồn, tự hào về các thế hệ cha anh đã đổ bao xương máu cho Đất Nước trường tồn; là cách để chúng ta tự nhắc nhở, răn mình đừng bao giờ báng bổ, làm điều xấu xa tổn hại đến linh khí dân tộc, hồn thiêng sông núi.
Không chỉ tượng đài Đức Thánh Trần, nhiều tượng đài danh nhân, anh hùng dân tộc khác cũng có đỉnh lư để người dân dâng hương tưởng niệm như tượng đài Lý Thái Tổ, tượng đài Lê Lợi ở Hà Nội; tượng đài Chủ tịch Hồ Chí Minh ở TP. Vinh, Nghệ An, ở công trình thủy điện Hòa Bình,…
Chả nhẽ những lư hương ở các tượng đài đó cũng đặt sai vị trí? Chả nhẽ việc thắp hương ở các tượng đài đó là “không đúng với tâm linh của người dân, không phù hợp là nơi thờ phụng”, “không nghiêm trang”?
Đừng nghĩ đơn giản đây là một việc làm bình thường!
Hãy cẩn trọng khi ứng xử với quá khứ, với tiền nhân, với những gì gắn với tâm linh dân tộc, đồng bào, với những gì đã là “ngôi đền thiêng” trong lòng dân nước.
18-2-2019
Nguyễn Duy Xuân
Nguồn tham khảo:
[1,3]. https://news.zing.vn/di-doi-lu-huong-o-tuong-tran-hung-dao-ve-noi-tho-phung-post917480.html
[3]. http://soha.vn/lu-huong-o-tuong-dai-tran-hung-dao-quan-1-duoc-di-doi-ve-dau-20190218133454566.htm
[4]. http://www.baogiaothong.vn/bo-lu-huong-truoc-tuong-dai-khong-de-xa-hoi-cho-nao-cung-huong-khoi-d411280.html