Giảm ăn mặn để tránh nguy cơ mắc các bệnh suy thận và tim mạch

Thứ bảy - 12/07/2025 04:40

Việt Nam hiện có khoảng hơn 10 triệu người bệnh thận mạn, trong đó khoảng 26.000 người suy thận mạn tính giai đoạn cuối, và mỗi năm có gần 8.000 ca bệnh mắc mới. Đó thực sự là điều đáng lo ngại khi tỷ lệ người bị suy thận mạn, tăng huyết áp, bệnh tim mạch ở nước ta ngày càng tăng cao.

Theo giám sát mức tiêu thụ natri trong cộng đồng năm 2015 và năm 2021, do Bộ Y tế và Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tiến hành điều tra quốc gia, sau 5 năm, mức độ tiêu thụ natri của người dân Việt Nam giảm từ 3.760 mg/người/ngày xuống 3.360 mg/người/ngày (tương ứng với 9,4 g và 8,4 g muối) nhưng vẫn thuộc top đầu thế giới. Trong lúc đó, theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi người trưởng thành chỉ nên tiêu thụ dưới 5g muối/ngày (tương đương ~2.000mg natri). Đó thực sự là điều đáng lo ngại khi tỷ lệ người bị suy thận mạn, tăng huyết áp, bệnh tim mạch ở nước ta ngày càng tăng cao.

Thống kê của Bộ Y tế cho biết, Việt Nam hiện có khoảng hơn 10 triệu người bệnh thận mạn, trong đó khoảng 26.000 người suy thận mạn tính giai đoạn cuối, và mỗi năm có gần 8.000 ca bệnh mắc mới(1). Đáng lo ngại là tỷ lệ mắc bệnh thận ở Việt Nam đang có xu hướng trẻ hóa(2). Số người mắc tăng huyết khoảng 12 triệu(3) (có tài liệu cho biết khoảng hơn 20 triệu người)(4). Tuy nhiên, vẫn còn tỉ lệ tương đối cao bệnh nhân suy thận, tăng huyết áp chưa được phát hiện bệnh hoặc đã phát hiện nhưng chưa kiểm soát được bệnh.

Muối – thủ phạm hàng đầu gây suy thận, tăng huyết áp, đột quỵ và các bệnh tim mạch khác

Dùng nhiều muối trong bữa ăn có lẽ xuất phát từ thói quen ăn mặn đã có từ lâu trong đời sống ẩm thực của người Việt – chủ nhân của nền “văn minh lúa nước” xưa. Người làm nông nghiệp nói chung chưa bao giờ có cuộc sống dư giả. Cho nên, tiết kiệm là một trong những tính cách Việt, phù hợp với đời sống vất vả, cực nhọc của người nông dân xưa. Có lẽ vì thế mà các món ăn, nhất là những món ăn truyền đời của cha ông ta thường được chế biến mặn nhất là các món muối như dưa, cà, nhút, các loại tương, nước mắm. Thời tiết, khí hậu nóng ẩm khiến cho việc bảo quản khó khăn cũng là nguyên nhân dẫn đến việc các món ăn muốn giữ được lâu phải dùng nhiều muối.

Tuy nhiên, trong cuộc sống hiện đại, mặc dù điều kiện sống đã thay đổi nhưng người Việt vẫn giữ thói quen ăn mặn không chỉ trong phạm vi gia đình mà còn ở các hàng quán, bếp ăn tập thể. Điều đó lý giải tại sao, tốc độ và mức giảm lượng muối còn rất chậm, chưa đủ để bảo vệ sức khỏe cộng đồng hiện nay.

Để đạt ngưỡng mà WHO khuyến cáo và giảm gánh nặng bệnh tật, chúng ta cần kiên trì, đồng bộ các giải pháp từ cá nhân, gia đình cho đến chính sách và doanh nghiệp. Ăn nhạt dần là một đầu tư sức khỏe đơn giản nhưng hiệu quả lâu dài.

Làm gì để giảm lượng muối tiêu thụ?

Để giảm lượng muối tiêu thụ, cần sự chung tay của cả cộng đồng, từ cá nhân, gia đình, nhà hàng, quán ăn, bếp ăn tập thể, doanh nghiệp đến chính quyền. Việc này không chỉ giúp phòng bệnh mà còn nâng cao chất lượng sống cho người dân.

Theo đó, cần có các giải pháp đồng bộ của cộng đồng và chính sách theo lộ trình từ nay cho đến năm 2030:

Một là thay đổi thói quen cá nhân và gia đình: Tập làm quen với khẩu vị ít mặn bằng cách giảm sử dụng muối, nước mắm, xì dầu, bột canh… và các gia vị mặn; hạn chế đồ ăn chế biến sẵn (mì tôm, xúc xích, cá khô, đồ muối…); ăn nhiều rau, trái cây tươi giúp điều hòa huyết áp và làm bữa ăn đậm đà tự nhiên; chọn thực phẩm, sản phẩm ít natri (các nhãn ghi “low salt” hoặc dưới 120mg natri/100g).

Hai là giáo dục và truyền thông: Đẩy mạnh các chiến dịch truyền thông về tác hại của ăn mặn và lợi ích của giảm muối; tăng cường giáo dục dinh dưỡng ở trường học để trẻ em hình thành thói quen ăn nhạt ngay từ nhỏ; tăng tỷ lệ người dân hiểu biết về tác hại của ăn mặn và cách giảm muối đạt >80%. Các bếp ăn tập thể, nhà hàng thực hiện chế biến ít muối. Lồng ghép chương trình kiểm soát muối với chương trình phòng chống suy thận và các bệnh tim mạch.

Ba là chính sách y tế công cộng: Đặt mục tiêu giảm muối theo lộ trình: từ nay đến năm 2027, giảm mức tiêu thụ muối trung bình xuống <7g/ngày; đến năm 2030 giảm mức tiêu thụ muối trung bình của người dân xuống <5g/người/ngày.

Năm là can thiệp trong bữa ăn tập thể đố với bếp ăn tập thể trường học, bệnh viện, nhà máy, căng tin, nhà hàng,… nhằm giảm dần lượng muối, nước mắm, bột canh trong món ăn đến ngưỡng tối thiểu mà WHO đã đề xuất. Xây dựng thực đơn mẫu ít muối, đảm bảo ngon miệng, đầy đủ dinh dưỡng. Khuyến khích cơ sở ăn uống công khai lượng natri/muối trong món ăn.

Sáu là hợp tác với ngành công nghiệp thực phẩm: Làm việc với các nhà sản xuất nước mắm, xì dầu, mì ăn liền… để giảm dần hàm lượng natri trong sản phẩm; khuyến khích sản phẩm ghi rõ hàm lượng natri trên bao bì và gắn nhãn “Ít muối” cho sản phẩm đạt chuẩn.

Bảy là chính sách và giám sát: Chính quyền địa phương ban hành chỉ thị/kế hoạch giảm muối trong cộng đồng; ủy ban nhân dân các cấp chỉ đạo, ban hành kế hoạch, giám sát tiến độ; ngành Y tế chịu trách nhiệm chuyên môn, truyền thông, tập huấn, giám sát sức khỏe; ngành giáo dục triển khai chương trình giáo dục dinh dưỡng ít muối cho học sinh, sinh viên; doanh nghiệp thực phẩm cải tiến công thức sản phẩm, minh bạch nhãn mác; đoàn thể (Hội Phụ nữ, Hội Nông dân…) vận động hội viên thay đổi thói quen sử dụng muối, nước mắm, bột canh,... trong bữa ăn hằng ngày: thiết lập hệ thống giám sát định kỳ mức tiêu thụ muối và tỷ lệ mắc suy thận, tăng huyết áp tại địa phương.

Những năm gần đây, Việt Nam tuy đã có bước tiến giảm lượng muối tiêu thụ trong bữa ăn hằng ngày, nhưng tốc độ và mức giảm chưa đủ để bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Để đạt mục tiêu của WHO và giảm gánh nặng bệnh tật, chúng ta cần kiên trì, đồng bộ các giải pháp từ cá nhân, gia đình đến chính sách và doanh nghiệp. Ăn nhạt dần là cách đầu tư sức khỏe đơn giản nhưng hiệu quả lâu dài, vì tương lai cộng đồng và nòi giống dân tộc.

5/2025
Nguyễn Duy Xuân
Nguồn tham khảo:
(1) https://www.sggp.org.vn/gia-tang-nguoi-tre-bi-suy-than-post777248.html
(2) https://vov.vn/xa-hoi/suy-than-ngay-cang-tre-hoa-cai-gia-cua-su-chu-quan-post1206991.vov
(3) https://moh.gov.vn/hoat-dong-cua-dia-phuong/-/asset_publisher/gHbla8vOQDuS/content/viet-nam-co-khoang-12-trieu-nguoi-mac-can-benh-la-ke-giet-nguoi-tham-lang-
(4) https://tuoitre.vn/hon-20-trieu-nguoi-truong-thanh-tai-viet-nam-bi-tang-huyet-ap-20240517190434701.htm