Nguyễn Duy Xuân

Trong Tập 64 BÀI THƠ HAY, Nxb Hồng Đức 2020 – Bình luận về “Người đàn bà trắng”, nhà nghiên cứu văn học Trần Đức – Nguyên CB Viện ngôn ngữ và văn hóa dân gian đã viết: “Người Đàn Bà Trắng là một bài thơ tình hay, điển hình, viết theo thi pháp của dòng thơ tượng trưng hiện đại Châu Âu. Những yếu tố thơ tượng trưng xuyên suốt khắp bài…”.

Bài viết khái quát những đóng góp vĩ đại của Nguyễn Du trong sáng tác nghệ thuật, chủ yếu là nêu các thành tựu của Truyện Kiều và thơ chữ Hán của ông. Về Truyện Kiều bài viết điểm lại các giá trị nổi bật về tư tương và giá trị về nghệ thuật ngôn ngữ, nhấn mạnh tư tưởng nhân đạo, thương người chỉ có từ thế kỉ XVIII và Nguyễn Du đã kết tinh thành chủ nghĩa cảm thương trong Truyện Kiều.

“Từ điển từ láy tiếng Việt” (Viện Ngôn ngữ - Hoàng Văn Hành chủ biên) thu thập “láo lếu”, “lếu láo” và giải thích:
 

TP - Theo tìm hiểu của phóng viên, hơn 20 trường ĐH trên cả nước xác nhận có nghiên cứu sinh, học viên cao học sử dụng văn bằng 2 Ngôn ngữ Anh của trường ĐH Đông Đô làm điều kiện tuyển sinh hoặc bảo vệ luận án.

“Từ điển từ láy tiếng Việt” (Viện Ngôn ngữ - Hoàng Văn Hành chủ biên – NXB Khoa học xã hội – 2013) thu thập và giải nghĩa: “MẦM MỐNG dt. Cái mới chớm nở, mới phát sinh. Những mầm mống của sự chia rẽ bè phái”.
 

Nói về thành tựu của văn xuôi Việt Nam đầu thế kỉ XX, lâu nay, các nhà nghiên cứu văn học sử thường nhấn mạnh đến những cách tân lớn về chữ viết, về thể loại, về phương pháp sáng tác, về ngôn ngữ, những đổi mới trong quan niệm về nghệ thuật, về con người…

Aleksandr Sergeyevich Pushkin (1799 – 1837) là một nhà thơ, nhà văn, nhà viết kịch nổi tiếng người Nga. Được tôn vinh là Đại thi hào, Mặt trời thi ca Nga, ông đã có những đóng góp to lớn trong việc phát triển ngôn ngữ văn học Nga hiện đại và là biểu tượng của dòng văn học lãng mạn Nga thế kỷ 19 bởi nhiều cống hiến trong sự đa dạng hóa ngôn ngữ văn chương.

Sách sử chép: từ thế kỷ XVII Tòa Thánh Vatican bắt đầu cử các giáo sĩ đạo Ki Tô người châu Âu đến vùng Đông Á làm sứ mạng truyền giáo. Tới đâu họ đều trước tiên học ngôn ngữ của dân bản xứ theo cách dùng chữ La tinh để ghi âm tiếng nói hoặc phiên âm chữ viết (nếu có) của nước sở tại.

Ngôn ngữ văn học là một cấu trúc nghệ thuật. Đơn vị của nó không phải giản đơn là chữ, câu mà là lời, hình thức biểu hiện của người nói, người nghe trong một kiểu giao tiếp, gắn liền với một mô hình tự sự, có một giọng điệu nhất định.

Một chuyên gia ngôn ngữ học cho hay, bất kỳ công trình nào cũng khó tránh khỏi sai sót, nhưng từ điển thì phải được thực hiện nghiêm túc vì đây được coi là "khuôn vàng thước ngọc". Đã là dân ngôn ngữ thì không thể để những lỗi sai như thế được", vị chuyên gia này khẳng định.

Phân tích chi tiết các công trình nghiên cứu đặc điểm hành vi và giao tiếp bằng giọng nói của các loài linh trưởng, nhóm khoa học quốc tế bác bỏ những lập luận chính của giả thuyết về nguồn gốc thanh quản (laryngeal descent theory - LDT) của ngôn ngữ và dự đoán thời điểm xuất hiện lời nói ở tổ tiên loài người có thể là vào 20 triệu năm trước.

Mỗi nhà thơ thường có một trường ngôn ngữ cho thế giới thi ca của mình. Nếu ta cứ muốn đi đến tận cùng của nó thì quả là một điều không tưởng vì ngôn ngữ trong thi ca thường rất phi lí vì thế ta cứ phải gắng tìm cách tiếp cận để thấu hiểu và đôi khi phải mặc nhiên công nhận nó.
 

“Từ điển từ láy tiếng Việt” (Viện ngôn ngữ - Hoàng Văn Hành chủ biên) thu thập và giải nghĩa:

“Từ điển từ láy tiếng Việt”  (Viện ngôn ngữ - Hoàng Văn Hành chù biên) cho rằng “hằng hà” là từ láy, nên đã thu thập và giải nghĩa: “HẰNG HÀ tt. Nhiều đến mức không thể đếm được. “Phố phường kéo đến hằng hà, Đua mang cá thịt rượu trà tiến dâng” (Phạm Công Cúc Hoa)”.

“Từ điển từ láy tiếng Việt” (Viện Ngôn ngữ - Hoàng Văn Hành chủ biên) xem “tứ tung” là từ láy, và giải nghĩa: “TỨ TUNG tt. Khắp mọi nơi mọi chỗ, không theo một trật tự nào. Nhà dột tứ tung”.
 

-“Từ điển từ láy tiếng Việt” (Viện Ngôn Ngữ - Hoàng Văn Hành Chủ biên-NXB Khoa học xã hội-2011): “Bệ vệ tt. Có dáng điệu, cử chỉ ra vẻ ông lớn, bà lớn. Dáng điệu bệ vệ. Đi đứng bệ vệ. Ngồi bệ vệ trên ghế”.

“Có khoảng 70- 80% từ vựng tiếng Việt có thành tố Hán Việt”, hay ngược lại “Tiếng Việt là chủ thể tạo nên ngôn ngữ Trung Hoa” –vẫn đang là vấn đề gây nhiều tranh cãi. VietTimes đăng bài viết của tác giả Hà Văn Thùy với mong muốn nhận được thêm nhiều những ý kiến của các học giả về vấn đề này.
 

Bài này là phần 3 trong loạt bài viết về hiện tượng đồng hóa âm thanh trong ngôn ngữ với tâm điểm là tiếng Việt.

Thơ, trong bản chất là sự sáng tạo. Mỗi bài thơ là một kiến trúc ngôn ngữ hoàn hảo, lung linh vẻ đẹp của cảm xúc và trải nghiệm. Đời sống hôm nay đang thay đổi với nhịp độ chóng mặt. Thành tựu về công nghệ trong đó có mạng internet, đã làm mới gương mặt của thế giới mỗi ngày. Nhưng các nhà thơ không thể làm mới con tim mình mỗi ngày.

Cuốn sách “Từ điển tiếng Việt của GS. Nguyễn Lân – Phê bình và Khảo cứu của Hoàng Tuấn Công trở thành một hiện tượng ngôn ngữ có nhiều quan điểm trái chiều. Infonet giới thiệu thêm bài viết của PGS.TS Lê Đức Luận Khoa Ngữ Văn ĐHSP-ĐHĐN về cuốn sách này.

Chủ tịch Hồ Chí Minh sử dụng nhiều ngoại ngữ, nhưng tiếng Hán là ngoại ngữ duy nhất Người dùng để làm thơ. Khảo sát ngôn ngữ Hán trong thơ của Người chắc chắn sẽ rút tra được những bài học bổ ích.

Xưa nay người làm thơ rất mừng gặp được người thơ mới/ cái tứ lạ, với cấu trúc độc đáo như bài «Hà Nội quê tôi» ngôn ngữ tinh luyện, câu chữ như nén chặt để rồi thoát xác thành hồn thơ cất cánh «Tấm gương trong mây hất tóc rối trời cho tôi hiểu vì đâu tình yêu người Hà Nội vời vợi mênh mang».

Có những từ, cụm từ với nghĩa khá rõ ràng, dễ hiểu mà vẫn cứ bị dùng sai. Tình trạng lặp đi lặp lại cái sai đó dẫn đến việc làm hỏng ngôn ngữ, khiến nó mất đi sự chính xác, trong sáng.

Mới làm thơ được vài năm nhưng thơ của Đặng Xuân Xuyến đã tạo được nét riêng, thường ngắn gọn, súc tích, tiết tấu nhanh, tứ thơ mới, khẩu khí mạnh, ngôn ngữ giàu hình ảnh so sánh và dễ cảm, nhất là ở thể thơ tự do.

Bài thơ Tim Đau của Đặng Xuân Xuyến là một bài thơ có nỗi lòng, có tâm trạng, có ma lực ám ảnh, gây xúc cảm cụ thể mà phiêu diêu, ngôn ngữ thẳng tưng mà vẫn mênh mang ý tứ, cấu từ chữ nghĩa đời thường, không cầu kỳ trau chuốt mà thu hút...

Ngôn ngữ và văn hóa gắn bó chặt chẽ với nhau, nhưng thông thường sự tồn tại của nền văn hoá được quyết định bởi ngôn ngữ, nhưng chính ngôn ngữ lại là nhân tố độc lập của nền văn hoá dân tộc, là một thành tố của nền văn hoá tinh thần, ngôn ngữ giữ vị trí đặc biệt trong nó.

Tục kiêng húy ảnh hưởng tới những từ thường dùng trong ngôn ngữ hằng ngày, đến việc đặt tên con cái, đến các địa danh,…Ở Nam Bộ, tục này ảnh hưởng tới hàng trăm địa danh.