Thực hư chuyện giám mục Bá Đa Lộc cứu vua Gia Long thoát khỏi nhà Tây Sơn

Chủ nhật - 04/10/2020 20:30

Lâu nay, dư luận vẫn râm ran câu chuyện giám mục Bá Đa Lộc từng đưa vua Gia Long chạy trốn trong rừng sâu, để khỏi mất mạng nếu chẳng may rơi vào tay quân Tây Sơn (năm 1777), đã dấy lên nhiều nghi vấn trong lịch sử.

Giám mục Bá Đa Lộc. ẢNH: T.L

Sách Nguyễn Văn Tường và cuộc chiến chống đô hộ Pháp của nhà Nguyễn của Giáo sư Nguyễn Quốc Trị, do Khai Tâm và NXB Tổng hợp TP.HCM ấn hành, vừa nhận giả thưởng Sách Hay lần thứ 10, ở hạng mục sách phát hiện mới, khẳng định: “Thực ra đây chỉ là một sự phao dựng của sử thuộc địa. Còn vào năm 1777, vua Gia Long mới 16 tuổi ta (sinh năm 1762) đang giữ một chức vị nhỏ, chưa vợ con. Thời điểm Nguyễn Ánh lánh sang đảo Thổ Châu khi đó là vào cuối thu và đầu đông, những người trong gia đình, mẹ, vợ, con và chị em cũng không thể có mặt cùng ngài như tài liệu Pháp nói. Mẹ và chị em gái của vua lúc đó còn ẩn náu ở miền Trung, làng Yên (An) Du, H.Minh Linh (Quảng Trị). Mãi cho đến 2 năm sau, họ mới vào đến Gia Định, do Cai Cơ Lê Phúc Điển (chồng của trưởng công chúa Ngọc Tú, người sau đó đã hy sinh để cứu mạng vua), ra đón”.

Sách đã dẫn lập luận: “Một Thừa sai Pháp thuộc hạ của Giám mục Bá viết rằng Nguyễn Ánh đã được chính Đức cha “đem giấu trốn và sai Hồ Văn Nghị đem thức ăn nuôi sống”. Tin này chưa thể tin cậy hoàn toàn, vì do một người bị “bệnh thần kinh” là linh mục Faulet nói ra ba năm sau thời điểm xảy ra sự việc, chỉ dựa vào lời kể những người đồng đạo, không được xác nhận bởi chính Đức cha Bá hoặc phía VN. Hơn nữa, lời nói của một linh mục luôn cần phải được phối kiểm hư thực, vì như Rheinart (Khâm sứ Trung kỳ) đã nói, tin tức của các Thừa sai “không bao giờ chính xác và thường không đúng sự thật”. Còn tài liệu Pháp được các nhà khảo cứu thượng thặng như Maybon, Cadière xác nhận là đúng, thì cho rằng đó là sự tuyên truyền của chính sử Việt theo cách đề cao chân mạng đế vương của vua Gia Long.

Bằng những tư liệu hết sức thuyết phục, Giáo sư Nguyễn Quốc Trị đã chứng minh tiếp, rằng: Cuốn sử nặc danh do nhà in của Dòng Tân Định xuất bản lần thứ hai (năm 1884) có tường thuật vụ này với nhiều chi tiết sai lạc, không ăn khớp với chính sử nhà Nguyễn: Vua Gia Long thoát nạn khi Hoàng Tôn Dương hay Tân Chính vương bị Tây Sơn bắt giết, chớ không phải khi Duệ Vương bị nạn này, như Thực lục đã nói. Vua được “thầy cả bổn quốc” Phao Lồ (Paul Nghị) cứu khi cùng với một người đầy tớ dùng thuyền nhỏ tìm nơi ẩn náu trong rừng. Ông Phao Lồ cũng trên đường đi trốn, đưa vua lên thuyền của mình rồi chèo qua Hà Tiên giấu trong nhà Đức Thầy Vê Rô (Bá Đa Lộc) lúc Đức Thầy đã sang Cao Miên. Ở nhà này được một tháng thì sợ Tây Sơn tìm ra, nên Phao Lồ đưa ngài vào rừng vắng và “thỉnh thoảng chở đồ ăn đến cho mà thôi”.

Vì vậy, câu chuyện lan truyền như lâu nay cho rằng giám mục Bá Đa Lộc có cứu mạng vua Gia Long khỏi nhà Tây Sơn rất khó có thể xảy ra.

Chi tiết trên https://thanhnien.vn/van-hoa/su-kien-van-hoa-noi-bat-tuan-qua-nhieu-y-kien-trai-chieu-ve-bai-coc-cao-quy-1286842.html