Danh xưng “phu nhân” - dùng sao cho đúng

Thứ tư - 13/12/2023 17:01

Thấy cư dân mạng ồn ào chuyện dùng từ “phu nhân” mấy hôm nay, bèn nhờ anh “Gúc gồ” truy tìm xem cái sự ồn ào này bắt nguồn từ đâu.

Chưa đầy một giây, “Gúc gồ” tài ba đã chỉ đích danh “thủ phạm”. Trong 15.600.000 kết quả, duy nhất chỉ có một tờ báo ở thành phố từng được mệnh danh là “hòn ngọc Viễn Đông” chạy cái tít khiến dư luận dậy sóng: “Phu nhân Ngô Thị Mận và phu nhân Bành Lệ Viên thăm Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam”.

Tuy nhiên, có lẽ sau khi dư luận lên tiếng, bản báo đã nhanh chóng tiếp thu và chỉnh sửa lại tít: “Phu nhân Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và Phu nhân Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình thăm Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam”

Hoan nghênh tinh thần cầu thị của quý báo. Tiếc là trên Tin nhanh (tài khoản Youtube của báo SGGP) vẫn còn nguyên dòng tít nói trên (chắc là do BBT quên): https://www.youtube.com/watch?v=MIxJnX-mObk.

Về nghĩa của từ “phu nhân”, Từ điển Tiếng Việt (Viện Ngôn ngữ học) định nghĩa: “Phu nhân. Từ dùng để gọi vợ người có địa vị cao trong xã hội. Phu nhân của tổng thống. Ngài bộ trưởng và phu nhân.”.

“Phu nhân” là từ Hán Việt, vì thế còn mang sắc thái nghĩa trang trọng.

Trong hoạt động giao tiếp, “phu nhân” có thể dùng độc lập, thay cho chủ thể được nhắc đến trong câu. Ví dụ: Ngài bộ trưởng và phu nhân. Hoặc dùng kèm trước chức danh của người chồng. Ví dụ: Phu nhân chủ tịch nước. Không dùng “phu nhân” đi liền trước tên riêng của người được gọi là phu nhân, như cách mà tác giả bài báo đã chạy tít gây sóng dư luận nói trên (“phu nhân Bành Lệ Viên”).

Cùng phản ánh thông tin nêu trên, các báo sau đây đã chạy tít rất rõ nghĩa: Phu nhân Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và Phu nhân Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình thăm Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam (dantri.com.vn; tuoitre.vn); Phu nhân Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và Phu nhân Tổng Bí thư, Chủ tịch Trung Quốc thăm Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam (nhandan.vn). Báo vnexpress.net còn ngắn gọn hơn: Bà Bành Lệ Viên thăm Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam.

Phu nhân của nguyên thủ quốc gia còn được gọi với danh xưng trang trọng khác: “đệ nhất phu nhân”. Trong trường hợp này, đứng liền sau cụm từ “đệ nhất phu nhân” có thể là tên riêng của “phu nhân”. Ví dụ: “Đệ nhất phu nhân Melania Trump sẽ rời Nhà Trắng với tỷ lệ ủng hộ thấp nhất trong 4 năm qua, theo khảo sát từ CNN.” (vnexpress.net); “Đệ nhất phu nhân Kim Keon Hee luôn tỏa sáng trong mỗi lần xuất hiện nhờ nhan sắc, khí chất và gu thời trang tuyệt vời của mình” (kenh14.vn); "Đệ nhất phu nhân Trần Lệ Xuân" bây giờ ra sao?" (cand.com.vn).

Vài ý kiến nho nhỏ, ngõ hầu giúp bạn đọc hiểu rõ thêm từ Hán Việt này để việc sử dụng nó trong giao tiếp được chuẩn mực hơn.

13/12/2023
Nguyễn Duy Xuân

Tags: hôm nay, ồn ào, cư dân, phu nhân